تحلیلی بر نقش بازارچه‌های مشترک مرزی در ارتقای امنیت مناطق مرزنشین (مطالعۀ موردی بازارچه‌های مرزی سردشت و پیرانشهر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت وارومیه

2 عضو هیئت علمی داعا

چکیده

بازارچه‌های مرزی به عنوان یکی از اهرم‌های مهم در ایجاد اشتغال و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مطرح بوده و یکی از ویژگی‌های تشکیل بازارچه‌های مرزی مسئله امنیت است. بازارچه‌های مرزی با توجه به ساختارشان توانسته‌اند مسئلۀ امنیت مرزها را تا حدودی برآورده نمایند و این مسئله روی شرایط اقتصادی مناطق مرزی تأثیر به سزایی داشته است. نوشتار حاضر حاصل پژوهشی میدانی از اثرات بازارچه‌های مرزی سردشت و پیرانشهر در استان آذربایجان غربی بر ارتقای امنیت مناطق مرزنشین است که با استفاده از روش تحقیق کمی صورت گرفته است. روش انجام آن در بخش نظری، کتابخانه‌ای و اسنادی و در بخش عملی، پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه می‌باشد. در روش اسنادی از فیش، اسناد و گزارش‌های اداری، مقالات مؤسسات و وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های ذیربط و در شیوه میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده همراه با مشارکت استفاده شده است. در این بررسی دو بازارچه «کیله» و «تمرچین» به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند تا بررسی دقیق روی آنها انجام بگیرد. مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته نشان داد که امنیت و توسعه در مناطق مورد بررسی با ضریب همبستگی بالا، دارای رابطه‌ای مستقیم و دو سویه با یکدیگر بودند، به گونه‌ای که طبق نظریات امنیت‌ توسعه، مناطق دارای شاخص‌های بالای توسعه اقتصادی، از ضریب امنیتی بالاتری نسبت به مناطق توسعه نیافته برخوردارند؛ بنابراین توجه به توسعه و امنیت مناطق مرزی و افزایش رفاه و درآمد اقتصادی مرزنشینان از طریق فعالیت‌های سالم اقتصادی، با حمایت و سرمایه‌گذاری دولت‌ها بر کارکرد امنیتی مرز و مرزنشینان تأثیر مثبت دارد.

کلیدواژه‌ها


 

فهرست منابع

احمدی‌پور،زهرا، مختاری‌هشی، حسین، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و نرگس وزین (۱۳۸۶)، بررسی روند شتاب توسعه یافتگی فضاهای سیاسی - اداری کشور (مطالعه موردی: استان‌های ایران در برنامه‌های اول تا سوم توسعه (۱۳۶۸-۱۳۸۳)، فصلنامه ژئوپلتیک، 3(1)، بهار ۱۳۸۶.
الیاسی، آرام و احمدپور، زهرا (1391)، نقش بازارچه‌های مرزی بر امنیت منطقه‌ای مطالعۀ موردی: بازارچه مرزی باشماق مریوان، فصلنامه ژئوپلتیک، 8(24)، زمستان 1391.
توفیق، فیروز. (1384). آمایش سرزمین، تجربه جهانی و انطباق آن با وضع ایران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1381). رابطه متقابل امنیت و دفاع با آمایش سرزمین، مجموعه مقالات همایش آمایش و دفاع سرزمینی، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.
رحمان فضلی، عبدالرضا و سعیدی، عباس(۱۳۹۴). پیوستگی توسعه و امنیت مناطق مرزی؛ جستاری در مفهوم شناسی، نشریه جغرافیا، فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، 13(47)،
رحیمی، حسن (1381). بازتاب فضایی تحول کارکرد مرز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
سعیدی، علی اصغر، اسماعیل‌زاده، خالد و جلیل سحابی (1392). جامعه‌شناسی اقتصادی بازارچه‌های مرزی، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان کردستان، سنندج.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی (1378). اولین گزارش ملی توسعه انسانی جمهوری اسلامی ایران.
عندلیب، علیرضا ( 1379). آمایش مناطق مرزی با تأکید بر ملاحظات امنیتی – دفاعی (مطالعه موردی خوزستان)، جلد اول، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
عندلیب، علیرضا (1380). نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی، تهران: انتشارات دانشکده فرماندهی ستاد سپاه.
 عندلیب، علیرضا و مطوف، شریف (۱۳۸۸)، توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، نشریه باغ نظر، 6(12)، پاییز و زمستان ۱۳۸۸.
علمدار، اسماعیل، زرقانی، سیدهادی و  هادی اعظمی (1393)، تحلیل نقش بازارچه‌های مرزی در گسترش امنیت مناطق مرزی(نمونه موردی: بازارچه مرزی ماهی‌رود شهرستان سربیشه خراسان جنوبی)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 2(8)، زمستان 1393.
عبدالله‌پور، جمال(1384)، بررسی تجارت مرزی در روستاهای مرزنشین سردشت، پایان نامه کارشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
فخرفاطمی، علی‌اکبر(1383). نقش بازارچه‌های مرزی در تثبیت جمعیت و توسعه روستایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
قانون مقررات صادرات و واردات، مصوب سال 1344.
- کاظمی، علی اصغر (1372)، روابط بین الملل در تئوری و در عمل، تهران: نشر قومس.
- کریمی، مرتضی و وفایی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). امنیت سازی با توسعه پایدار در مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهر مریوان)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری،4(15).
- مصلی، غلامرضا (1382). بررسی آسیب‌پذیری‌های امنیتی شهرستان مرزی مریوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فرماندهی و مدیریت انتظامی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- ماهنامه بررسی‌های بازرگانی.(1376)، شماره 119.
- وزارت امور اقتصادی و دارایی (1371) بررسی روند تشکیل بازارچه‌های مشترک مرزی و تحلیل وضعیت فعلی آنها، کمیته فنی ستاد تنظیم اقتصادی.
- وزارت امور اقتصادی و دارایی (1375). بررسی عملکرد بازارچه‌های مشترک مرزی و تبیین راه‌هایی در جهت بهبود روند مذکور و بررسی جایگزین‌های مناسب، تهران: معاونت امور اقتصادی، وزارت امور اقتصادی و دارایی.
- وزارت بازرگانی. (1379). تحلیلی از وضعیت بازارچه‌های مشترک مرزی از آغاز فعالیت تاکنون، معاونت برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی، دفتر پژوهش و بررسی‌های اقتصادی.
- Erkut, G & Ozgen, C (2003), The economic and spatial peripherality of border regions in South Eastern Europe, The 43rd European Congress of the Regional Seience Association, Jyvaskyla, Finland, 27th – 30th August.
- Erkut, G (1997), the Regional Technological Trans Formation of Mediterranean Settlements: The Turkish Case, ERSA 97 Congress, Rome.
- Copus. K.A, (2001), From Core-Periphery to Polycentric Development Concept of Spatial and A spatial Perpherality , European Planning Studies, Vol.9, No.4, Car fax Publishing.
-Linneker, B (1997), Transport Infrastructure and Regional Economic Development in Europe: A Review of Theoretical and Methodological Approaches. TRP133. Sheffield: Department of Town and Regional Planning, University of Sheffield.
- Van der Veen, A. and Boot, D-L. 1995. Cross – border Cooperation and European regional Policy. In, ed. H. Eskelinen and F. snickars, 75 - 94. Berlin: Springing.