اصول بنیادین حقوق بشر دوستانه از منظر سیرة نظامی پیامبر اعظم(ص)(با تاکید بر منابع روایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، karbasi43@gmail.com

2 استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

3 استادیار فلسفه اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

چکیده

امروزه دشمنان اسلام به روش‌های مختلف و با طرح شبهاتی چون جنگ‌طلبی، نژادپرستی، تشکیل گروه‌های تروریستی به دنبال خدشه‌دار کردن چهرة اسلام و پیامبر اعظم(ص) هستند و با اقدامات خود موجب اسلام‌هراسی در بین ملتها و جلوگیری از گسترش اسلام می‌شوند. با مطالعة مبانی و منابع روایی ملاحظه می‌شود که نبی مکرم اسلام در طول ده سال حکومت در مدینه، حدود 85 غزوه و 34 سریه را مدیریت و فرماندهی کرده که در همه آنها سپاهیان خود را به رعایت حقوق بشر دوستانه و حفظ کرامت انسانی امر نموده است. لذا در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم: «اصول بنیادین حقوق بشر دوستانه از منظر سیره نظامی پیامبر اعظم(ص) کدامند؟» این تحقیق از نظر هدف بنیادی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت کیفی است. روش جمع‌آوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از منابع و آثار روایی معتبر می‌باشد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده­ها در این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. در پایان، اصول بنیادین حقوقِ بشردوستانه از منظر سیرة نظامی پیامبر اعظم(ص) در 52 زیر مقوله، 22 مقوله و 10 اصل در قالب یک الگوی مفهومی در دو بعد مادی و معنوی ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید، (1373)، ترجمه محمد مهدی فولادوند، چاپ اول، نشر دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن ابی الحدید، (1405 ق)، شرح نهج البلاغه، ج 17، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی، قم.
ابن بابویه، محمد بن علی، 1362، الخصال، ج1، جاویدان.
ابن سلمه، احمد بن محمد، (بی‌تا)، شرح معانی الاثار، ج 3، تحقیق مسعد عبدالحمید محمد السعدنی، قاهره: دارالطلائع.
ابن منظور، (1414)، لسان العرب، چاپ اول، دار صادر ـ بیروت ، ج 6، واژه «سیره».
المتقی الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین ابن قاضی خان القادری الشاذلی الهندی، (1401ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، مؤسسه الرساله، چاپ پنجم.
امامی، مسعود؛ شوپای جویباری، رمضانعلی، ( 1395)، دانشنامه اسلام و حقوق بین­الملل بشردوستانه، میزان.
بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بخاری الجعفی، (1964)، صحیح البخاری، مصر، دارالکتب المصریه.
بستانی، فؤاد؛ مهیار، رضا، (1375)، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی، «واژه روی»، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم.
حر العاملی، محمد بن الحسن بن العلی، ( 1409ق)، وسائل الشیعه، ج11، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم، الطبعه الاولی.
حمیری، عبد الله بن جعفر، (1416 ق)، قرب الاسناد، مکتب النینوی الحدیثه.
دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه دهخدا، ج 6، چاپ اول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سبحانی، جعفر، (1424 ق)، أصول الحدیث و أحکامه، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، چاپ سوم.
سبحانی، جعفر، (1389)، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، موسسه فرهنگی هنری مشعر، چاپ 27.
سرخسی، محمد بن احمد، (1336)، شرح الکتاب السیر الکبیر الشیبانی، تحقیق صلاح الدین منجر، دایره المعارف النظامیه.
سوید، یاسین، (1388)، اصول و مبانی هنر جنگ در اسلام، ترجمه اصغر قائدان، نشر دانشگاه امام حسین.
شیخ صدوق، (1414ق)، علل الشرایع، قم، ارمغان طوبی.
شیخ صدوق، (1413 ق)، من لا یحضره الفقیه، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا، (1392)، توسعه و تحول حقوق بشر دوستانه در بستر رویه بین‌المللی معاصر، مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بشر دوستانه بین‌الملل، نشر میزان.
طریحی، فخر الدین، (1375)، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‏، سید احمد، ج 1، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن، (1407 ق)، تهذیب الاحکام، ج6، دارالکتب اسلامیه، چاپ چهارم.
عالمی، عبدالرووف، (1393)، حقوق بشردوستانه بین­المللی در آیینه قرآن و سنت، نشر میزان.
عاملى، بهاء الدین محمد بن حسین‌، (1390 ق)، الوجیزة فی علم الدرایة، محقق، مصحح، احمدیان، مرتضى،‌ کتابفروشى بصیرتى، قم، چاپ اول.
عمید زنجانی، عباسعلی، (1366)، حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات امیر کبیر.
فیومی، احمد بن محمد، (بی‌تا)، المصباح المنیر، ج 2، منشورات دار الرضی، قم، چاپ اول.
کرباسی، منصور، (1392)، اصول جنگ و مولفه­های آن در قرآن و حدیث، آجا.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1421ق)، اصول کافی، ج5، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
مجلسی، محمد باقر، (1379)، مشکاه الانوار، نشر مسجد مقدس صاحب­الزمان جمکران.
مجلسی، محمد باقر، (1403 ق)، بحارالانوار، ج 97، بیروت موسسه الوفا.
محقق داماد، سید مصطفی، (1383)، حقوق بشر دوستانه بین‌المللی، چاپ اول، نشر علوم اسلامی.
مطهری، حمید رضا، (1391)، بررسی تاریخی حقوق بشر دوستانه در جنگ پیامبر، فصلنامه تاریخ اسلام ، شماره سیزده.
معلوف، لوییس، (1387)، المنجد فی اللغه و الادب و العلوم، ترجمه محمد بندر ریگی، چاپ اول، نشر اسلامی، واژه «حق».
ملطی، عبدالباسط بن الخلیل، (1408)، عالم الکتاب، بیروت.
ملکزاد پوهندوی، بنفشه؛ فرید، محمد محسن، (1387)، فرهنگ اصطلاحات حقوق بشر و حقوق بین­المللی، ترجمه محمد شریف پسندی، چاپ دوم، نشر سازمان بین­المللی انکشاف حقوق.
مونتگمری، وات، (1379)، عربستان پیش از اسلام، مترجم ناظمیان، علی، فصلنامه سال بیت و یکم.
نجفی، محمد حسن، (1363)، جواهرالکلام فی شرح الشرائع الاسلام، ج21، بیروت دارالاحیاء التراث العربی.
نخجوان، احمد، (1317)، جنگ، چاپخانه فردین و برادر، تهران.
نوری، میرزا حسین، (1408ق)، مستدرک الوسائل، ج11، موسسه اهل البیت لاحیاء التراث بیروت.
نهج الفصاحه، (1383)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، نشر انصاریان قم، حدیث 340.
وهبه الزحیلی، (1998)، آثار فی الفقه الاسلامی، دارالفکر، دمشق.
Borg, W.R, Gall, M.D, 1989, Educational Research, New York, Longman.
Denzin , N, Lincoln, Y, 2000,The Diseipline and Practice of Qualitative Research, London, Sage.
Fleck, Diter, 2009, The Handbook of International Humanitarian Law, Oxford University Press.
Mayring , P, 2005, "Qualitative Content Analysis Forum", Qualitative Social Research.
Runciman , Steven, A History of the Crusades, Middlesex, England, Volime 1, 1981, Taylor, Henry Osborn, The medieval mind; a history of the development of thought emotion in the Middle Ages, Volume I, Macmillan, London, 1914