ارزیابی تأثیر عوامل جغرافیایی بر دفاع غیرعامل در مناطق مرزی ایران و افغانستان ( با تأکید بر مکان‌یابی مراکز نظامی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقلیم شناسی گروه جغرافیا دانشگاه افسری امام علی (ع) (نویسنده مسئول)؛ Hanafi772@gmail.com

2 دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه افسری امام علی (ع)

3 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی و مدرس دانشگاه افسری امام علی (ع)

چکیده

مکان‌یابی مناسب استقرارگاه­های نظامی از جمله مسائل مهم در آمایش دفاعی می‌باشد که می‌تواند باعث بالا رفتن کارایی و اثربخشی این مراکز در مواقع بحران و تهدیدات نظامی گردد. در این تحقیق به ارزیابی تأثیر عوامل مهم جغرافیایی بر دفاع غیرعامل در مناطق مرزی ایران و افغانستان پرداخته‌شده و مناطق مستعد برای استقرار یگان‌های نظامی نیز شناسایی گردید. بدین منظور از داده‌های مختلف توپوگرافی، زمین‌شناسی، تصاویر ماهواره‌ای و اقلیمی استفاده گردیده است. داده‌های اقلیمی مانند تعداد روزهای یخبندان، تعداد روزهای بارشی، تعداد روزهای همراه با گردوغبار و سرعت باد از سایت سازمان هواشناسی دریافت گردید. در ادامه به‌منظور شناسایی مناطق حساس و مهم نظامی در طول مرز ایران و افغانستان نقشه‌ها و لایه‌های اطلاعاتی مربوط به 21 معیار جغرافیایی مانند توپوگرافی، شیب و جهت شیب، فاصله از سکونتگاه‌ها، فاصله از مراکز صنعتی، نوع خاک، کاربری اراضی و ... با استفاده از مدل AHP در رویکردی تلفیقی با سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد ارزیابی قرار گرفت و در نهایت نقشه نهایی مکان‌های استقرار بهینه مراکز نظامی در مناطق مرزی ایران و افغانستان تعیین گردید. نتایج حاصل نشان داد که به‌طورکلی هر چه از طرف شرق به‌طرف غرب منطقه موردمطالعه حرکت کنیم، بر میزان اراضی کاملاً مناسب جهت مکان گزینی و استقرار یگان‌های نظامی افزوده می‌شود. درحالی‌که مناطق کاملاً نامناسب برای مکان گزینی، با توجه به معیارهای جغرافیایی موردبررسی، مناطق نزدیک به مرز ایران و افغانستان می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


آفتاب، احمد؛ نظم فر، حسین؛ موسوی، میر نجف و عشقی، علی (1395) تأثیر عوامل جغرافیایی بر پدافند غیرعامل در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی با تأکید بر مکان‌یابی مراکز نظامی، پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، سال چهارم، شماره دوم، صص 155-127.
اخباری، محمد؛ نامی، محمدحسن (1388) جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران، انتشارات سازمان جغرافیای نیروهای مسلح، تهران.
پاشازاده، منوچهر؛ سیدین، افشار و پارسای مقدم، مهدی (­1396) تحلیل نقاط بهینه استقرارگاه­های نظامی بر مبنای ملاحظات دفاعی و امنیتی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: استان اردبیل)، فصلنامه مدیریت نظامی، سال هفدهم، شماره 2، صص 51- 23.
جعفرزاده، جعفر و ولی زاده کامران، خلیل (1397) مکان‌یابی پادگان نظامی در شهر اردبیل با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از تلفیق سنجش‌ازدور، GIS و روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، شماره پیاپی 32، صص 52- 41.
حاج حسین­زاده، حامد، آقادادی، ابوالفضل (1387) نقش پدافند غیرعامل در مدیریت ریسک پروژه‌های ملی و استراتژیک، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک پروژه ها.
حنفی، علی و موسوی، میر نجف (1392) مکان یابی مراکز حساس و مهم نظامی در مناطق مرزی ایران و ترکیه با توجه به شاخص‌های هیدروژئوموفوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل، نشریه مدیریت نظامی، شماره 51، صص 72- 45.
رضایی، جلال و سنبلی، محمد رسول (1392) پدافند غیرعامل، انتشارات دانشگاه افسری امام علی (ع)، چاپ اول.
علی نژاد، مهدی و عابدی، یونس (1393) تحلیل جغرافیایی نوار مرزی ایران و پاکستان از منظر دفاع و امنیت (بر اساس داده‌های GIS)، پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، شماره 5، صص 28-1.
لطفی، احمد؛ حنفی، علی و عباس زاده، ناصر (1395) مکان‌یابی نقاط بهینه برای اردوگاه‌های دانشگاه افسری امام علی­(­ع) با استفاده از روش تلفیقی GIS و مدل برنامه‌ریزی خطی، فصلنامه مدیریت نظامی، سال شانزدهم، شماره پیاپی 62، صص 46- 23.
فتحی، محمدحسین (1389) تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان گزینی مراکز نظامی با استفاده از GIS&RS مطالعه موردی: دامنه‌های غربی کوهستان سهند)­، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز.
فخری، سیروس (1391) ژئومورفولوژی زاگرس جنوب شرقی (شمال تنگه هرمز) و تأثیر آن بر دفاع غیرعامل از مراکز حیاتی، حساس و مهم (با تأکید بر مکان‌یابی)، پایان‌نامه دکتری در رشته جغرافیای طبیعی- دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
فخری، سیروس (1390) نقشه‌خوانی، انتشارات دانشگاه افسری امام علی (ع)، تهران.
صادقی، حجت اله؛ سیروسی، حمید؛ صادقی، حسین و فدایی، معصومه (1393) تحلیل مکانی – فضایی مراکز انتظامی بر اساس اصول پدافند غیرعامل با تأکید بر معیارهای کالبدی – طبیعی، اجتماعی و اقتصادی (موردمطالعه: شهر بیرجند)، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال پنجم، شماره 2، پیاپی 10، صص 84-67.
مولوی، ارژنگ (1378) مکان گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: منطقه زاویه)، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته سنجش‌ازدور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
نصیری، محمدرضا (1388) ارائه مدل مکان‌یابی مراکز حساس وحی‌اتی با توجه به اصول پدافند غیرعامل، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی صنایع گرایش سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه علم و صنعت دانشکده صنایع.
هاشمی فشارکی، جواد؛ شکیبامنش، امیر (1390) طراحی شهری از منظر پدافند غیرعامل، تهران، انتشارات بوستان حمید.
Corson., 2007, An all hazard approach to us military base camp site selection,Asia pacific center for security studies, Department of Geology and Geography Northwest Missouri State University, p1-10.
Callins,JM,1998,Military Geography For Professionals And the Public. National Defense University Prss Washington, d, c.
Mendoza, Guillermo, Alan B. haAnderson, George Z. Gertner., 2002, Integration Multi Criteria Analysis and GIS for Land Condition Assessment, Part II, Allocation for Military Training Area, Journal of Geographic Information and Decision Analysis,Vol. 6, No. 1, PP. 17-30.
Qiang Liu, Xuejing R uan, Pilong shi, 2001, Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lesson from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China, Asian Earth Sciences, p 926-934.