مطالعه تطبیقی رعایت اصول بنیادین حقوق بشردوستانه در سیره نظامی پیامبر اعظم(ص) و جهان معاصر(قرن بیست و یکم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، (نویسنده مسئول)؛karbasi43@gmail.com

2 دکترای حقوق خصوصی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

3 دکترای تاریخ اسلام، استادیار دانشگاه تهران.

چکیده

حقوق بشردوستانه که به حقوق در جنگ نیز معروف است، به مسئولیت­ها و حقوق طرفین درگیر جنگ و کشورهای بی­طرف به­ویژه در ارتباط با افراد غیرنظامی، مجروحان جنگی، اسیران، زنان، کودکان، محیط زیست و غیره می­پردازد. نتایج مطالعاتی که در سیره نظامی پیامبر اعظم (ص) با استناد به کتب و روایات معتبر در این حوزه انجام شده است نشان می‌دهد که اشتراکات زیادی در اصول حقوق بشردوستانه منتجه از سیره نظامی نبی اکرم (ص) و قرن معاصر وجود دارد، امروزه دشمنان اسلام به دنبال خدشه­دار کردن چهره­ی اسلام و پیامبر اعظم(ص) با طرح اتهاماتی چون جنگ­طلبی و نژادپرستی با تشکیل گروه­های تروریستی تحت عنوان داعش و ... می­باشند، در حالی که اسلام اجرای حقوق بشر دوستانه را از مقتضیات و ضروریات دانسته است و پیامبر اسلام نیز خود از عاملین به آن بوده است.امروزه باوجود اهمیت حقوق بشردوستانه نزد کشورهای دنیا، همچنان شاهد نقض اصول بنیادین حقوق بشردوستانه هستیم. لذا هدف از انجام این تحقیق مقایسه رعایت اصول بنیادین حقوق بشردوستانه در سیره نظامی پیامبر اعظم(ص) و عصر معاصر(قرن 21) می‌باشد، این تحقیق از نوع کاربردی  و از نظر روشی ، توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت کیفی است. روش جمع‌آوری داده­ها به‌صورت کتابخانه­ای و فیش‌برداری از منابع و آثار روایی معتبر می­باشد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از روش تحلیل محتوی  کیفی استفاده شده است. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد: علی‌رغم وجود همپوشانی بین اصول بنیادین حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اصول حقوق بشردوستانه در سیره نظامی پیامبر اعظم (ص) اما در رعایت و اجرای آن اصول در قرن معاصر افتراقات فاحش ­و غیر­­قابل انکاری مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید، 1373، ترجمه محمد مهدی فولادوند، چاپ اول، نشر دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن حیون، نعمان بن محمد، 1405، دعائم الاسلام، قم، موسسه آل البیت.
ابن منصور، سعید، 1404، سنن، دار السلفیه
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1408، لسان العرب، ج 2 و 6، بیروت، دار صادر.
ابن هشام، 1404، سیره النبویه، ج4، بیروت، دار المعرفه.
امامی، مسعود، شوپای جویباری، رمضانعلی،1395، دانشنامه اسلام و حقوق بین الملل بشر دوستانه، میزان.
پورمحمدی، نعمت الله، 1385، حقوق بشردوستانه در جنگ ایران و عراق: مرور رفتار عراق. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
جعفری تبریزی،محمدتقی،1370، حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب،چاپ اول،دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1387، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.
حمیری، عبدالله بن جعفر، ۱۴۱۳، قرب الإسناد، قم، موسسه ال البیت.
دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه دهخدا، ج 6، چاپ اول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سقاء، مصطفی، و همکاران، 1355، مقدمة سیرة النبویة ابن هشام، قاهره، دارالمعرفة.
سواری، حسن، 1393، فرهنگ­ها و جهانی شدن قواعد حقوق بشردوستانه با تاکید بر آسیب­ها، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 68.
شریفی طراز کوهی ، حسین ، 1395، حقوق بشر دوستانه بین‌المللی ، انتشارات میزان.
شیخ حر عاملی،1404، وسائل الشیعه فی التحصیل وسائل الشریعه، کتاب جهاد، باب 18، حدیث 2، ج11، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
شیخ صدوق، 1413، من لا یحضره الفقیه، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
الشیبانی ، محمد بن الحسن ، 1985، کتاب السیر الکبیر ، قاهره، دارالکتاب المصریه.
طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن، 1407، تهذیب الاحکام، ج6، چاپ چهارم، دارالکتب اسلامیه.
عمید زنجانی ، عباسعلی،1366، حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ،  انتشارات امیر کبیر.
کرباسی، منصور، 1396، اصول بنیادین حقوق بشر دوستانه از منظر سیره نظامی پیامبر اعظم(ص) (با تاکید بر منابع روایی).
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب،1407، الکافی،ج 5،چاپ چهارم، دارالکتب اسلامیه.
کنعانی ، محمد طاهر، 1392، فلسفه حقوق بشر دوستانه ، انتشارات میزان.
مشیری، مهشید، 1376، فرهنگ فشرده زبان فارسی، تهران، نشر البرز.
مجاهدی فر، محسن ،1386،  جایگاه حقوق بشر دوستانه در اسلام در مقایسه با حقوق بشردوستانه بین‌المللی ، پایان نامه کارشناشی ارشد.
مجلسی، محمد بن باقر بن محمد تقی،1404، بحارالانوار، ج19، بیروت، موسسه الوفاء.
محقق داماد ،سید مصطفی ،1383، حقوق بشر دوستانه بین‌المللی ، چاپ اول،  نشر علوم اسلامی.
مطهری، حمید رضا،1391،  بررسی تاریخی حقوق بشر دوستانه در جنگ پیامبر ، فصلنامه تاریخ اسلام ، شماره سیزده.
ملکزاد، بنفشه، فرید، محمد محسن، 1387، فرهنگ اصطلاحات حقوق بشر و حقوق بین­الملل، سازمان بین­المللی انکشاف حقوق
موسوی بجنوردی ، سید محمد ،1393، اسرائیل ناقض حقوق بشر ، مجله علوم انسانی.
المتقی الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین ابن قاضی خان القادری الشاذلی الهندی، 1401، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، چاپ پنجم، بیروت، مؤسسه الرساله.
نخجوان، احمد،1317،  جنگ، چاپخانه فردین و برادر، تهران.
نقیب زاده ، احمد ،1383، تاریخ دیپلماسی و روابط بین الملل ، نشر قومس.
وهبه الزحیلی، 1998، آثار فی الفقه الاسلامی، دمشق، دارالفکر.
هنجی،سید علی ،1383، پیدایش حقوق بشر دوستانه جنگ و جلوه هایی از حفظ حیثیت انسانی در رفتار رزمندگان با یکدیگر ،مجله تحقیقاتی  حقوقی، شماره 39.
Borg, W.R, Gall, M.D, 1989, Educational Research, New York, Longman, White Plains.
Denzin, N, Lincoln, Y, 2000,The Diseipline and Practice of Qualitative Research, London, Sage.