مکان‌یابی نقاط بهینه برای اردوگاه‌های دانشگاه افسری امام علی(ع) با استفاده از روش تلفیقی GIS و مدل برنامه‌ریزی خطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیای طبیعنی دانشگاه افسری امام علی)ع(

2 کارشناس ارشد تحقیق در عملیات مدرس دانشگاه افسری امام علی(ع)

3 دانشیار مدیریت آموزشی عضو هیئت علمی دانشگاه افسری امام علی(ع)

چکیده

مکان‌یابی، فعالیتی است که در آن قابلیت‌ها و توانایی‌های منطقه‌ای خاص از نظر وجود زمینِ مناسب و کافی و مرتبط بودن آن با کاربری‌های دیگر شهری و روستایی برای انتخاب مکانی مناسب جهت کاربری مورد نظر تجزیه و تحلیل شود. انتخاب یک موقعیت مکانی از میان موقعیت‌های موجود، به شناخت و ارزیابی دقیق مناطق، با به‌کارگیری مدل‌ها و ابزارهای مناسب نیاز دارد. در پژوهش حاضر به مکان‌یابی نقاط بهینه برای اردوگاه‌های دانشجویان دانشگاه افسری امام علی(ع) با استفاده از روش تلفیقی GIS و مدل برنامه‌ریزی خطی پرداخته شده است. هدف از این پژوهش تولید نقشه‌ای است که با شناسایی و اولویت‌بندی مکان‌ها، مناطق بهینه را برای اردوگاه‌های دانشگاه مشخص کند. نخست با تنظیم پرسش‌نامه و مصاحبه با خبرگان نظامی، نظرات متخصصان نظامی و جغرافیا دربارۀ عوامل مؤثر در مکان‌گزینی مراکز و اردوگاه‌های نظامی جمع‌آوری شد. سپس با برداشت نقاط زمینی و استفاده از نقشه‌های توپوگرافی و نیز رقومی کردن آنها، پایگاه داده در نرم‌افزار ArcGIS تهیه و همچنین وزن‌دهی داده‌ها با استفاده از مدل تصمیم‌گیری AHP انجام گرفت. در پایان با استفاده از روش AHP و پردازش داده‌های مکانی و غیرمکانی در محیط نرم‌افزار ArcGIS تعداد ده نقطه برای هر اردوگاه شناسایی شد. در ادامه ارزش‌های به دست آمده برای هر مکان، به منظور حداکثرسازی مجموع میزان ضریب امنیتی گزینه‌های انتخابی، وارد تابع هدف مدل برنامه‌ریزی صفر و یک شدند و عوامل دیگر که شامل محدودیت‌های مالی و سیاست‌های دانشگاه و تصمیم‌های فرماندهی هستند اعمال گردید. در نهایت از میان ده نقطه موجود برای هرکدام از اردوگاه‌های دانشگاه (کوهستان، کویر و جنگل) یک نقطه برای احداث و برپایی اردوگاه مشخص شد.

کلیدواژه‌ها


بهرام‌آبادی، بهروز؛ حنفی، علی؛ داوودی، اعظم. (1391). شناسایی قابلیت‌ها و محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی منطقه قشم و تأثیر آن در دفاع سرزمینی نیروهای نظامی. دومین همایش جغرافیا، توسعه، دفاع و امنیت، دانشگاه امام حسین(ع).
بهرام‌آبادی، بهروز. (1388). تأثیر ژئومورفولوژی مناطق بیابانی بر عملیات نظامی در دشت مسئله قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
حنفی، علی و حاتمی، ایرج. (1392). مکان‌یابی مناطق مساعد برای استقرار نیروهای نظامی در منطقه مرزی مهران با استفاده از GIS. فصلنامه مدیریت نظامی، 49، 107-128.
حنفی، علی و موسوی، میرنجف. (1392). مکان‌یابی مراکز حساس و مهم نظامی در مناطق مرزی ایران و ترکیه با توجه به شاخص‌های هیدروژئومورفوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه مدیریت نظامی، 51، 45-72.
روستایی، شهرام؛ فخری، سیروس و فتحی، محمدحسین. (1392). تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان‌گزینی مراکز نظامی (مطالعه موردی: دامنه‌های غربی کوهستان سهند). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(3) 209-228.
سعیدی، علی؛ باقری، حسین و شمس، میثم. (1392). مکان‌گزینی پادگان نظامی با رویکرد پردافند غیرعامل با استفاده از تلفیق GIS و MCDA (مطالعه موردی: شهرستان تربت جام). مجله سیاست دفاعی، 22(84)، 193-216.
سنجری، سارا. (1387). راهنمای کاربردی ARCGIS. انتشارات عابد، چاپ سوم.
کالینز، جان، ام. (1384). جغرافیای نظامی (جغرافیای طبیعی). ترجمه: آهنی، محمدرضا و محسنی، بهرام. تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
فخری، سیروس. (1391). ژئومورفولوژی زاگرس جنوب شرقی (شمال تنگه هرمز) و تأثیر آن بر دفاع غیر عامل از مراکز حیاتی، حساس و مهم (با تأکید بر مکان‌یابی). پایان‌نامه دکتری در رشته جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
مولوی، ارژنگ. (1378). مکان‌گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور (مطالعه موردی: منطقه زاویه). پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته سنجش از دور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
کریمی کردآبادی، مرتضی و خلیلی، یاسر. (1393). تحلیل ملاحظات ژئومورفولوژیکی در مکان‌یابی مراکز نظامی (مطالعه موردی: جنوب استان ایلام). آمایش سرزمین، 6(1)، 113-128.
لطفی، احمد و علیزاده، بهروز. (1392). الگوریتم‌های بهین برای مدل‌های مکان‌یابی تسهیلات روی شبکه‌ها با مشتریان به شکل زیرگراف. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه صنعتی تبریز.
نصیری، محمدرضا. (1388). ارائه مدل مکان‌یابی مراکز حساس و حیاتی با توجه به اصول پدافند غیر عامل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی صنایع، گرایش سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه علم و صنعت، دانشکده صنایع.
صفوی، یحیی. (1378). اصول و مبانی جغرافیای نظامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
مهرگان، محمدرضا. (1382). مدل‌سازی ریاضی. تهران: انتشارات سمت.
مؤمنی، منصور. (1389). مباحث نوین در تحقیق در عملیات. نشر الیاس.
هیلیر و لیبرمن. (1382). تحقیق در عملیات/ برنامه‌ریزی خطی، ترجمه آصف وزیری و مدرس یزدی. نشر جوان.
Banai-Kashani, R. (1989). A new method for site suitability analysis: an analytical hierarchy process. Environmental Management, 13(6), 693-785.
Callins, J. M. (1998). Military Geography For Professionals And the Public. Washington, D C: National Defense University Press.
Gilwitch, D. A. (2003). Military geography (the interaction of Desert Geomorphology And Military Operations). Arizona State University.
Qiang, L., Xuejing, R., & Pilong, S. (2011). Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lesson from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China. Journal of Asian Earth Sciences, 40(4), 926-934.