شناسایی و اولویت‌بندی عواملِ مؤثر بر تفکر راهبردی فرماندهان و مدیران دانشگاه‌های نظامی (مورد مطالعه: دانشگاه جامع امام حسین(ع))

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دانشکده مدیریت و برنامه‌ریزی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت منابع انسانی، دانشکدۀ مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران، (* نویسندۀ مسئول)؛ kpmahmohamadi@ihu.ac.ir

3 استادیار گروه مدیریت منابع انسانی، دانشکدۀ مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

با توجّه به پیچیدگی محیط و تغییرات شدید در سازمان‌ها و ساختارهای موجود و نیز وجود سلایق پویا و غیرخطی مؤثر بر این امر، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل تفکّر راهبردی می‌تواند به برنامه‌ریزی برای تربیت فرماندهان و مدیران دانشگاه‌های نظامی کمک نماید. هدف از پژوهش، شناسایی عواملی است که در سه حوزۀ محیطی، سازمانی و فردی بر تفکّر راهبردی مؤثر است. روش پژوهش به صورت ترکیبی می‌باشد که در بخش کیفی با انجام مصاحبه، مفاهیم استخراج شده و تحلیل آن به روش تحلیل مضمون انجام شده است. در بخش کمی جهت اولویت‌بندی عوامل، از پرسشنامه استفاده شده و تحلیل آن با تکنیک دیمتل انجام شده است. در نتیجه سیزده عامل کلیدی شامل: ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های شهودی، علم، حضور در جمع افراد راهبردی، هوش سازمانی، محدودیت‌های محیطی و سازمانی، بصیرت، مهارت حل مسئله، تعادل در تعارضات و همگنی گروه، فرصت‌طلبی هوشمندانه، محیط پرتلاطم، عرصۀ میدانی مأموریت و عوامل قانونی به عنوان عوامل مؤثر بر تفکّر راهبردی شناسایی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، 3 عاملی که بیش‌ترین اثر را از منظر روابط علّی - معلولی دارد به ترتیب عبارت‌اند از: ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های شهودی و حضور در میان افراد راهبردی.

کلیدواژه‌ها


آرمسترانگ، مایکل (۱۳۹۰). مدیریت استراتژیک منابع انسانی (راهنمای عمل)، ترجمه دکتر محمد اعرابی و داوود ایزدی، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ایران زاده، سلیمان؛ صباحی، عیسی و عماری، حسین، (1387)، تفکر استراتژیک، چاپ 1. تبریز: انتشارات فروزش.
بابایی، محمدباقر؛ مؤمنی زاهد، مهرداد، (1391)، الگوی مطلوب تفکر راهبردی فرماندهان با رویکرد اسلامی، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی شماره 70.
بازرگانی، محمد؛ شوقی، محمد، (1397)، توسعه تفکر راهبردی، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع).
برادران شرکا، حمیدرضا (۱۳۸۶). تفکر استراتژیک یا برنامه‌ریزی استراتژیک، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
پورصادق؛ ناصر، علوی وفا؛ سعید، (1391)، بررسی قابلیت‏های تفکر راهبردی مدیران عالی در تحقق جهاد اقتصادی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 48.
پورصادق؛ ناصر، یزدانی؛ بهرنگ، (1390)، تأثیر قابلیت تفکر استراتژیک مدیران ارشد بر موفقیت شرکت‌های کوچک و متوسط، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، شماره 7.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل (1392)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، رویکردی جامع، تهران: انتشارات صفار.
دیواندری، علی، (1384)، مدل‌سازی تغییرات استراتژیک در صنعت بانکداری، پژوهش‌نامه اقتصادی، شماره 19، صص 147-180.
دیوید، فرد آر. (1388). مدیریت استراتژیک، ترجمه علی پارسائیان و دکتر سید محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ربیعی، علی؛ خاتمی، نو فرناز؛ علاقه‌مند، شهرام؛ خاشعی، فاطمه؛ مهرآرین، رضا، (1387)، بررسی میزان تفکر راهبردی در سازمان‏های راهبرد محور، پنجمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت راهبردی، تهران.
رضائیان، علی، (1376)، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، تهران: انتشارات سمت.
سیروس، کاوه محمد، صبور طینت، امیرحسین (۱۳۹۰). مدل مدیریت استراتژیک مبنا، تهران: انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
شریفی، سیدمهدی؛ تابان، محمد؛ شرفی، وحید، (1393)، بررسی رابطۀ بین تفکر راهبردی و عملکرد کارکنان، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، شماره 69.
شوقی، محمد؛ بازرگانی، محمد؛ نادری خورشیدی، علیرضا؛ دیواندری، علی، (1396)، الگوی توسعه‌ی تفکر راهبردی مدیران ارشد بانک انصار، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، شماره 1، سال نهم.
صفری، محمد، (1394)، تفکر استراتژیک (Strategic Thinking) چیست؟، تاریخ مشاهده: 25/12/1398، به نشانی: https://modiriran.ir.
عامری، محمدعلی؛ داوودی دهاقانی، ابراهیم، (1395)، عوامل فردی و سازمانی مؤثر بر تفکر راهبردی از دیدگاه فرماندهان و مدیران نیروی انتظامی، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های مدیریت انتظامی، شماره 4، سال 11.
غفاریان، وفا؛ کیانی، غلامرضا (1389)، پنج فرمان برای تفکر استراتژیک، چاپ 4، تهران: نشر فرا.
فرهنگی، علی‌اکبر؛ دهقان نیری، محمود (1389)، عوامل مؤثر بر تفکر استراتژیک، مجله مدیریت بازاریابی، شماره 9.
قاسمی، حمیدرضا؛ فیضی، معصومه، (1394)، نقش تفکر استراتژیک بر پیچیدگی ساختاری سازمان (مورد مطالعه: شرکت هپکو)، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، شماره 59.
قاضی‏زاده فرد، سید ضیاءالدین، (1388)، ویژگی‌های برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان‌های نظامی، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره 24، بهار، سال هفتم.
کالیس، دیوید، (1392)، تفکر استراتژیک، الگوها و روندها، هدف‌گذاری و اولویت‌بندی، مسعود سلطانی، تهران: آریانا قلم.
کاویانی، حسن؛ شکوهیار، سجاد؛ فتح‌آبادی، حسین، (1396)، شناسایی و تبیین عوامل زمینه‌ای مؤثر بر تفکر راهبردی در صنعت پتروشیمی، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های مدیریت راهبردی، شماره 67.
کرسول، جان، (1396)، انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت پژوهی، پدیدار شناسی، نظریه داده بنیاد، قوم‌نگاری، مطالعه موردی)، مترجم: حسن دانایی‌فرد، تهران: انتشارات صفار، ویرایش دوم.
کوشازاده، سیدعلی؛ رحیم نیا، فریبرز؛ افخمی روحانی، حسن، (1391)، اثر اعتماد به مدیران بر تفکر راهبردی سازمانی و نقص آن‌ها در بهبود عملکرد سازمانی از راه تعهد سازمانی در بستر آموزش عالی، فصلنامه علمی– پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 12.
کیانی، غلامرضا، (1389)، 10 اصل اثربخشی استراتژی، تهران: نشر فرا.
کیانی، غلامرضا؛ غفاریان وفا، (1390)، استراتژی اثربخش، چاپ 6، تهران: نشر فرا.
محبوبی، طاهر و مصطفایی، علی، (1388)، تفکر و فراشناخت، چاپ 1، انتشارات: پرسش.
منوریان، عباس؛ آقازاده، هاشم؛ شهامت نژاد، مینا، (1391)، سنجش تفکر راهبردی در مدیران شهرداری تهران، فصلنامه مدیریت بازرگانی، شماره 12.
ناظمی، شمس‌الدین؛ جعفریانی، حسن، (1389)، تفکر استراتژیک، چاپ 1، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
Abraham, Stan. (2005), Stretching strategic thinking, Strategy & Leadership, Vol. 33, No. 5, pp. 5-12.
Ackoff, Russell L. (1999), Re-Creating the Corporation: a design of organizations for the 21st century, Oxford Univ, Press: New York.
Andrews, K, R. (1965), The Concept of Corporate Strategy. Dow Jones-Irwin, Homewood, Illinois.
Attride-Stirling, J. (2001), Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405.
Betz, Frederic. (2016), Strategic thinking: a comprehensive guide, First edition, Emerald publishing
Bonn, Ingrid. (2001), Developing strategic thinking as a core competency, Management Decision, Vol. 39 Iss: 1, pp.63 - 71.
Boyatzis, R. E. (1998), Transforming qualitative information: thematic analysis andcode development, Sage.
Braun, V. & Clarke, V. (2006), Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
Goldsmith, Arthure. a. (1996), Strategic Thinking in International Development: Using Management Tools to See the Big Picture, World Development, Vol. 24, No. 9, pp. 1431-1439.
Holloway, I. & Todres, L. (2003), The Status of Method: Flexibility, Consistency and Coherence, Qualitative Research, Vol. 3, No. 3, Pp. 345-357.
Liedtka, Jenea M. (1998), Strategic Thinking: Can it be Taught?, Long range planning, Vol.31, No.1, pp.120-129.
Polboon, N. Ilkka, K & Barbara, I. (2013), A new model of strategic thinking competency, Journal of Strategy and Management, 6 (3(.
Sackett Anna, Angela KarraschT William Weyhrauch & Ellen Goldman (2016), Enhancing the Strategic Capability of the Army: An Investigation of Strategic Thinking Tasks, Skills, and Development, United States Army Research Institute for the Behavioral and Social Sciences.
Young Leon (2017), Developing Strategic Thinking, Australian Army Journal, Volume XIII, No 2.