مؤلفه‌های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی در نهج‌البلاغه با تأکید بر سرمایه‌ انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب، تهران، ایران a.lezgi@yahoo.com

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب، تهران، ایران، (* نویسنده مسئول)؛ m_safehian@azad.ac.ir

3 استادیار دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

دنیای کنونی دنیای توسعه در پیوند با ناامنی­ها است. برای تحقق امنیت و تأمین نیازهای توسعه‌ای در آینده­ی جامعه، حضور هوشیارانه و مؤثر نیروهای مسلح در عرصه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه دفاعی نیازی ضروری است. لذا قائم نمودن سازمان نیروهای مسلح بر مبنای تعالیم رفتار علوی، در جهت اداره امور از اهمیت بالایی برخوردار است. امام علی‌(ع) که در تلقّی صحیح دینی پس از پیامبر اکرم(‌ص) بزرگ‌ترین مفسّر قرآن و معارف دینی به شمار می‌رود، در نهج‌البلاغه بیانات ارزنده‌ای در تبیین مؤلفه‌های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی با تأکید بر سرمایه انسانی، با محوریت آموزه‌های اصیل قرآن و سنّت وجود دارد که شناسایی آن‌ها مورد توجه نویسندگان پژوهش حاضر قرارگرفته است. لذا این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی به‌منظور بازشناسی جایگاه حقیقی مؤلفه‌های آمادگی دفاعی در نهج‌البلاغه، به شناسایی و تحلیل این مؤلفه‌های پرداخته است. به این ترتیب با مطالعه سطر به سطر کتاب نهج‌البلاغه 147 کد مفهومی کشف و با ترکیب مفاهیم مرتبط، در نهایت 16 مؤلفه تشکیل و سپس این مؤلفه‌ها از نظر فراوانی و درصد فراوانی نسبی و تجمعی مفاهیم تشکیل‌دهنده آن‌ها مورد محاسبه قرار گرفت که در نتیجه در مؤلفه‌های سرمایه انسانی « تقوا» با فراوانی 10.9 درصد بیش‌ترین فراوانی را نسبت به سایر مؤلفه­ها به خود اختصاص داده­ و بارزترین ویژگی فرماندهان و مدیران نظامی از نظر فراوانی در کلام حضرت علی‌(علیه‌السلام) است و مؤلفه «انتقادپذیری» با فراوانی 2.1 درصد از کمترین فراوانی برخوردار بوده­ اند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن ابی الحدید، عزالدین عبدالحمید بن هبه الله، (1404ق). شرح نهج‌البلاغه، قم، چاپ اول، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی. ‌
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، (1405ق).‏‏ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم ‏، مصحح مجتبى عراقى، دار سید الشهداء للنشر.
احمد خانی، مسعود. (1379). «الگوسازی رفتار مدیران با توجه به نامه‌های حضرت امیر(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته معارف اسلامی و مدیریت، تهران، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام).
ایمان، محمد تقی و دیگران. (1390). «تحلیل محتوای کیفی». نشریه پژوهش. سال سوم، شماره دوم، صص 44-15.
بحرانى اصفهانى، عبدالله بن نورالله،(1413). عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال، قم‏، انتشارات مؤسسه الإمام المهدى‌(عجّل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف).
خدمتی، ابوطالب و دیگران (1381). مدیریت علوی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
خطیبی، محمد و حمیدرضا، کردی.(1391). لزوم آمادگی دفاعی و افزایش توان رزمی نیروهای مسلح از دیدگاه امام خامنه‌ای، فصلنامه مربیان، شماره41، صص68-51.
خمینی ، روح الله (1386). صحیفه نور، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
دلشاد تهرانی، مصطفی، (1377). حکومت حکمت(حکومت در نهج‌البلاغه)، تهران، نشر دریا.
دهخدا، علی‌اکبر، (1337). لغت‌نامه دهخدا، تهران، چاپ اول، چاپخانه مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رشید زاده، فتح‌الله، (1390). منش فرماندهی، تهران، انتشارات دانشگاه افسری امام علی(‌علیه‌السلام).
رشید زاده، فتح‌الله، (1390). منش و رفتار فرماندهی، تهران، انتشارات دانشگاه افسری امام علی‌(علیه‌السلام).
سپهر، میرزا محمدتقی، (1354). ناسخ التواریخ، تهران، کتابفروشی الاسلامیّه.
سلطانی، محمدجواد، 1392. نگاهی به دفاع مشروع از دیدگاه فقه شیعه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
سیادت، سید علی و مختاری‌پور، مرضیه. (1388). «بررسی ویژگی‌های مدیران و مهم‌ترین راهکارهای اجرایی در ایجاد انگیزه و کارایی در کارکنان از دیدگاه امام علی(علیه‌السلام)» ، مجله علوم انسانی، شماره 76 ، صص46-24.
سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین بن موسی، 1379. نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، چاپ دوم،موسسه فرهنگی انتشاراتی زهد، چاپ دوم. تهران.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، شرح اصول کافی،(1383). تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
عبدی، فریدون، (1390). نگرشی بر اندیشه‌های فرماندهی، مدیریتی و رهبری نظامی امام علی‌(علیه‌السلام)، فصلنامه النهج، شماره 31 .
فاضل، امیر، (1396). شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر توانمندسازی منابع انسانی دانشگاهی با تأکید بر دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم با استفاده از رویکرد دلفی فازی، دوماهنامه علمی پژوهشی راهبردهای آموزش. دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله.
فقهی زاده، عبدالهادی و لزگی، علینقی،(1393). مؤلفه‌های مدیریت نظامی در نهج‌البلاغه، فصلنامه علمی ترویجی تربیت اسلامی، شماره27.
قوچانی، محمود، (1374). فرمان حکومتی پیرامون مدیریت، تهران، مرکز آموزشی مدیریت دولتی.
کمالی، روزبه و خیراندیش، مهدی. (1396). الگوی توسعه آمادگی دفاعی کارکنان نیروهای مسلح، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات راهبردی دفاعی، شماره1، صص33-17.
لزگی، علینقی،(1392). پایان‌نامه کارشناسی ارشد«شناسایی و تحلیل مؤلفه­های مدیریت نظامی در نهج‌البلاغه»، دانشگاه شاهد.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، (1403ق)‏. بحار الأنوار، چاپ دوم‏( ط- بیروت)، دار إحیاء التراث العربی‏.
معروف الحسنی، هاشم، (1361). زندگی­نامه امیر المؤمنین(علیه السلام)، ترجمه علی شیخ الاسلامی، تهران، مؤسسه اهل البیت و بنیاد بعثت.
 هلالی، سلیم بن قیس، (1405ق). کتاب سلیم بن قیس هلالی، قم، چاپ اول، انتشارات الهادی.
 Creswell JW.(1999) “Mixed-method designs: Introduction and application”. In: