بررسی نقش عناصر اقلیمی بر عملکرد دفاعی نیروهای نظامی( مطالعه موردی: منطقه شمال شرق کشور)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی (ع)، تهران، ایران (* نویسنده مسئول)؛ Hanafi772@gmail.com

10.22034/IAMU.2021.140164.2492

چکیده

آب‌وهوا بر تمام فعالیت‌های انسان تأثیر می‌گذارد و فعالیت‌های نظامی نیز همانند سایر فعالیت‌های انسان تحت تأثیر شرایط آب‌وهوایی است. در این پژوهش به‌منظور آمایش اقلیم نظامی منطقه شمال شرق کشور در جهت برنامه‌ریزی فعالیت نیروهای نظامی، تمامی ایستگاه‌های سینوپتیک موجود در منطقه موردمطالعه قرار گرفت و از بین آن‌ها، 9 ایستگاه که دارای دوره آماری بالای 30 سال بودند، انتخاب گردیده و داده‌های اقلیمی مربوطه در دوره روزانه و ماهانه از سازمان هواشناسی دریافت گردید. در ادامه با استفاده از شاخص‌های دمای معادل فیزیولوژیک آسایش اقلیمی و تنش‌های سرمایی و گرمایی تأثیرگذار بر نیروهای نظامی و با استفاده از شاخص اقلیم نظامی میران مطلوبیت شرایط اقلیمی برای انجام عملیات مختلف نظامی در طول سال موردمطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از ارزیابی شاخص دمای معادل فیزیولوژیک در منطقه شمال شرق کشور نشان داد که در بیشتر ایستگاه‌های منطقه شمال شرق، در ماه‌های فروردین، اردیبهشت، خرداد، مهر و شهریور شرایط آسایش اقلیمی حاکم است . اما در بقیه ماه‌های سال تنش گرمایی و سرمایی ممکن است در روند برنامه‌ریزی و انجام این فعالیت‌ها تأثیرگذار باشد. از لحاظ شرایط اقلیم نظامی کمترین مطلوبیت برای عملیات نظامی در سطح منطقه مربوط به ماه‌های تیر و مرداد است که در بین پارامترهای اقلیمی تأثیرگذار در کاهش مطلوبیت می‌توان به دماهای بالا، سرعت باد و در مناطق ساحلی در استان گلستان رطوبت نسبی بالا اشاره کرد. در بین ایستگاه‌های منطقه شمال شرق کشور، کمترین مطلوبیت اقلیم نظامی در طول سال با حدود 5 /59درصد، مربوط به ایستگاه مشهد و بیشترین آن با حدود 63/5 درصد، مربوط به گرگان است. در کل منطقه شمال شرق نیز بیشترین میزان مطلوبیت اقلیمی برای فعالیت‌های نظامی در ماه‌های مهر، آبان و فروردین وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


اخباری، محمد؛ نامی، محمدحسن (1388). جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران، انتشارات سازمان جغرافیای نیروهای مسلح، تهران.
افروشه، رضا؛ سعیدی، علی؛ مختاری، داود (1391). نقش عناصر آب‌وهوایی بر فعالیت نیروهای نظامی استان آذربایجان شرقی با استفاده از شاخص دمای فیزیولوژی (PET)، پنجمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، تبریز.
احمدی، محمود (1385). بررسی و مطالعه شرایط اقلیمی مناسب برای پایگاه‌های نظامی ایران، رساله دکتری اقلیم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
احمدی، محمود و علیجانی، بهلول (1386). «تحلیل فضایی نقش اقلیم بر تجهیزات و ادوات نظامی در ایران»، فصلنامه سرزمین، سال چهارم، شماره 13، صص 27 تا 40.
پاینده، نصرالله (1384). پهنه‌بندی دمای مؤثر در سطح کشور با تأکید بر جغرافیای نظامی، رساله دکتری دانشگاه اصفهان.
باعقیده، محمدرضا؛ سروستان، رسول (1398). «بررسی اثر فراسنج‌های آب‌وهوایی بر عملکرد دفاعی نیروهای نظامی؛ مطالعه مورد: استان خوزستان»، فصلنامه سپهر، شماره 110، صص 193- 181.
پاینده، نصرالله، زکی، غلامرضا (1385). «محاسبه دمای مؤثر با طراحی نرم‌افزار سلامت»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 57، صص 91-73.
حنفی، علی؛ خوشحال دستجردی، جواد (1393). «ارزیابی و پهنه‌بندی تقویم اقلیم نظامی مناطق مرزی همجوار با کشور عراق»، فصلنامه مدیریت نظامی، سال چهارم، شماره 54، صص 178-155.
حنفی، علی؛ اصانلو، علی و امینی، داود (1393). «مطالعه تقویم آسایش اقلیمی فعالیت یگان‌های نظامی و انتظامی (مطالعه موردی: استان هرمزگان)»، فصلنامه علوم و فنون مرزی، سال پنجم، شماره 1، صص 28-7.
حنفی، علی؛ خوشحال دستجردی، جواد (1398). «ارزیابی تنش‌های حرارتی و برودتی و تأثیر آن بر فعالیت‌های نظامی در استان آذربایجان غربی»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، سال پانزدهم، شماره 49، صص 47-29.
حنفی، علی؛ فخری، سیروس (1393). «تحلیل شاخص‌های اقلیم دفاعی در نیمه غربی ایران، فصلنامه علوم و فنون نظامی»، سال دهم، شماره 29، صص 46-25.
حنفی، علی (1394). آب‌وهواشناسی نظامی، انتشارات دافوس آجا، چاپ اول.
حنفی، علی (1393). هواشناسی، انتشارات دانشگاه افسری امام علی (ع)، چاپ اول
حنفی، علی؛ خوشحال دستجردی، جواد؛ علیجانی، بهلول و فخری، سیروس (1393). «ارزیابی و پهنه‌بندی وضعیت اقلیم دفاعی نیمه غربی کشور با استفاده از شاخص اقلیم دفاعی»، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره 6 دوره دوم، صص 56-27.
حنفی علی (1397). «ارزیابی و پهنه­بندی آب‌وهواشناسی نظامی استان سیستان و بلوچستان بر اساس شاخص‌های PET و MCI»، فصلنامه مدیریت نظامی، سال هجدهم، شمارۀ 69، صص 81-59
حنفی، علی؛ اصانلو، علی (1397). «ارزیابی و پهنه‌بندی شاخص‌های اقلیمی مؤثر در فعالیت نیروهای نظامی و انتظامی در مناطق مرزی ایران و افغانستان»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مرزی، سال ششم، شماره دوم، صص 28-1.
حنفی، علی؛ منیری کامل (1398). «آمایش اقلیم دفاعی منطقه جنوب شرق کشور و اهمیت آن در سناریوهای طرح‌ریزی عملیات‌های نظامی»، فصلنامه آینده پژوهی دفاعی، سال چهارم، شماره 14، صص 59-35.
حاتمی ایرج و بهرام‌آبادی بهروز (1389). «بررسی منابع آب در مناطق خشک و بیابانی و تأثیر آن بر نیروها و تجهیزات نظامی»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، سال هفتم، شماره 19، صص 68-53.
ذوالفقاری، حسن ( 1389). آب‌وهواشناسی توریسم، انتشارات سمت.
فخری، سیروس (1392). ارزیابی ژئومورفولوژی زاگرس جنوب غربی با تاکید بر دفاع غیرعامل، پایان‌نامه دکتری جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
شمس‌آبادی، حسین (1375). کاربردهای نظامی اقلیم و ژئومورفولوژی محور نفوذی خانقین-قصرشیرین کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
کالینز، جان، ام (1384). جغرافیایی نظامی (جغرافیای طبیعی) ترجمه: آهنی، محمدرضا، محسنی، بهرام، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).
صفوی، یحیی (1378). اصول و مبانی جغرافیای نظامی، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع)، تهران.
Callins, JM. (1998). Military Geography for Professionals and the Public. National Defense University Prss Washington, d, c.
Galloway Gerald E. (2004) studies in military Geography and Geology. U.S. military.Acodemy.west point. New York.
Jacquelyn Crook, (2009). Climate analysis and long range forecasting of dust storms in Iraq, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
Montgomery, Christi S. (2008). Climate variations in tropical West African rainfall and the implications for military planners, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
Sarah M.Moss. (2009) Long- Range operational Military Forecasts for Afghanistan, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
Montgomery, Christi S. (2008). Climate variations in tropical West African rainfall and the implications for military planners, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
Mark R. LaJoie. (2006). The impacts of climate variations on military operations in the Horn of Africa, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
Sarah M.Moss. (2007). Long- Range operational Military Forecasts for Afghanistan, Msc thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California