طراحی الگوی جامع استعدادیابی و جانشین‌پروری در سازمان‌های دولتی با استفاده از روش فراترکیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. Shokohe91@gmail.com

2 استاد تمام گروه مدیریت دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. (*نویسنده مسئول)؛ yaghuobi@mgmt.usb.ac.ir

3 استادیار گروه مدیریت دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

4 استادیار دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران

10.22034/iamu.2022.120737.2344

چکیده

در سازمان‌های هزاره جدید، تأکیدهای فراوانی بر دارایی‌های ناملموس نظیر نوآوری، خلاقیت، کارآفرینی و سرمایه‌های دانشی می‌شود. این سازمان‌ها بر نیروی انسانی متمرکز هستند و بدین‌وسیله در جهت پیشی‌گرفتن از رقبای خود گام برمی‌دارند. از آنجا که در نظام جانشین‌پروری، افراد مناسب برای پرکردن سمت‌های کلیدی پرورش‌یافته و آماده می‌شوند، این نظام می‌تواند راهبردی اثربخش برای پرورش مدیران و رهبران شایسته باشد. از این‌رو، هدف این پژوهش، طراحی الگوی نظام استعدادیابی و جانشین­پروری در سازمان­‌های دولتی است. محقق با ب­کارگیری روش فراترکیب کیفی به تجزیه و تحلیل نتایج و مطالعات پیشین با تأکید بر سازمان‌های دولتی پرداخته است. جامعه آماری پژوهش، مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش بوده و ابزار گردآوری اطلاعات، مطالعات داده‌­های ثانویه کتابخانه‌­ای است. در این راستا 327 پژوهش در حوزه استعدادیابی و جانشین‌پروری مربوط به سال­های 2000 تا 2019 انتخاب شد که در نهایت 56 مقاله در راستای هدف مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفته شد و مدل اولیه ارائه گردید. سپس با بهره‌گیری از نظر خبرگان، نتایج حاصل از روش فراترکیب مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از مدل جامع استعدادیابی و جانشین­‌پروری در شش مقوله شامل عوامل درون‌سازمانی، فرآیند استعدادیابی، شایستگی‌های جانشینی، توسعه و توانمندسازی، ماندگاری و هم­راستایی راهبردی به­‌همراه 20 مفهوم و 244 کد طبقه‌­بندی می‌­باشد. یافته‌های این مطالعه می‌تواند نقشه راه مناسبی برای شناسایی و استقرار مؤثر نظام استعدادیابی و جانشین‌پروری در سازمان‌های دولتی با نگاه به آینده ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها


ابوالعلایی، بهزاد و غفاری، عباس (1393). مدیران آینده، مبانی نظری و تجارب علمی برنامه‌های استعدادیابی و جانشین‌پروری مدیران. تهران: انتشارات مدیریت صنعتی. چاپ دهم
امین، فرشته، نادری خورشیدی، علیرضا و واحد، عزیزاله (1396). بررسی الگوی جانشین‌پروری شرکت مدیریت منابع آب ایران. فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع)، (3)، 70-49.
امیری، حسن، هدایتی فر، صبا و مقدم، علیرضا (1398). جهت‌دهی به فرآیندهای منابع انسانی سازمان‌های دفاعی با رویکرد آینده نگاری، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین، سال یازدهم، شماره2 (شماره پیاپی36)، تابستان، 85-57
بزی، حمیدرضا، حسن زاده، علیرضا و معینی،علی (1396). ارائه چارچوبی ابتکاری از عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری رایانش ابری با استفاده از رویکرد فراترکیب. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، (2)، 588-549.
پریش،رقیه (1395). طراحی و ارزیابی الگوی مدیریت استعداد در صنعت گردشگری (مطالعهای در شرکت مادرتخصصی سیاحتی و مراکز تفریحی پارسیان). رساله دکتری، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
حسینی، سیدحسن، شائمی برزگی، علی و نصر اصفهانی، علی (1397). طراحی مدل نظام مدیریت جانشین-پروری مبتنی بر شاخص‌های بومی-سازمانی، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، 1، 25-49
حکیمی نیاسری، خشایار، مجیبی، تورج، مهدیزاده اشرفی، علی وجهانگیرفرد، مجید (1398). تحلیل مؤلفه-های جانشین‌پروری مبتنی بر شواهد در بخش خصوصی ایران، پژوهشهای مدیریت منابع انسانی، تابستان، سال12، شماره217،2-250
خالوندی، فاطمه و عباس پور، عباس (1392). طراحی مدل بهینه‌سازی فرآیند مدیریت استعداد؛ مطالعه موردی شرکت نفت و گاز پارس. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت عمومی، (19)، 128-103
دارایی،محمدرضا (1391). طراحی و تبیین مدل سازمان جانشین‌پرور مورد مطالعه: مرکز آموزش مدیریت دولتی. رساله دکتری ، دانشگاه پیام نور.
داودی، سیدعلی، و یعقوبی، نورمحمد (1397). چهارچوبی برای استعدادیابی و جانشین‌پروری در نظام آموزش عالی. فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، (1)، 185-161 
دهقانپور فراشاه، علی (1390). الگوی برنامه ریزی جانشین‌پروری، بررسی موضوع در شرکتهای زیرمجموعه وزارت دفاع جمهوری اسلامی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی. 
راشکی، مریم، سالارزهی، حبیب‌اله، کمالیان، امین رضا، سیدنقوی، میرعلی و وظیفه، زهرا ( 1396). ارائه الگوی تعیین و استقرار اثربخش استعداد کارآفرینانه با رویکرد فراترکیب. توسعه کارآفرینی، (2)، 278-259
زاهدی، شمس‌السادات و رفیعی، محمد (1390). بهبود عملکرد سازمان از طریق هماهنگی استراتژیک بین استراتژی‌های انسانی تصمیم‌گیری اخلاقی و فرهنگ سازمانی پژوهشی در سازمان‌های تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی، فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره دهم، شماره اول، 5-23
سلطانی، محمدرضا، ناظمی، مهدی، طلایی، محمدحسین و قویدل، علیرضا (1396). طراحی و تبیین الگوی جانشین‌پروری در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی، (3)، 24-1 
سهرابی، بابک، احمد،خلیلی جعفرآباد و رودی، امیر (1396).کشف ویژگیهای حوزه های تحقیقاتی نوظهور با استفاده از روش فراترکیب. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری، (4)، 30-15
شمسی، حلیمه (1394). برنامه‌ریزی جانشین‌پروری با رویکرد مدیریت استعداد به روش ANP. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.
عبدالحسین‌زاده، محمد و لطیفی، میثم (1396). فهم الگوی فرآیندی طراحی و استقرار نظام جانشین‌پروری در سازمان‌های دولتی، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع)، 4، 55-80
غیاثی ندوشن، سعید (1395). جانشین‌پروری مدیران: رویکردها، الگوها و راهبردها. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول
غیاثی ندوشن، سعید، پرداختچی، محمدحسن، دری، بهروز و فراستخواه، مقصود (1391). تأملی بر استقرار نظام جانشین‌پروری مدیریت در دانشگاه، مدلی برآمده از نظریه داده‌بنیاد. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 7-49
فرهادی نژاد، محسن، لگزیان، محمد، منصوریان، یزدان و کفاشپور، آذر (1393). مدیریت دولتی اثربخش در سازمانهای ایرانی؛ نظریه‌پردازی داده بنیاد، فصلنامه مدیریت سازمانهای دولتی، دوره3، شماره1: 55-70
کولیوند،علی (1396). طراحی الگوی جانشین‌پروری فرماندهان و مدیران نیروی انتظامی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
گل‌وردی، مهدی، زارعی متین، حسن و جندقی، غلامرضا (1396). شناسایی عوامل مؤثر بر بروز رفتار جانشین‌پروری مدیران: رویکردی کیفی، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، سال هشتم، شماره2: 183-208
لطیفی، میثم، عبدالحسین زاده، محمد و آذرفر، امیر (1395). طراحی الگوی جانشین‌پروری در سازمان‌های دولتی از طریق کاربست مدل‌سازی ساختاری-تفسیری، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سازمانهای دولتی، سال چهارم، شماره شانزدهم:31-48
منصوری جلیلیان، امیر و صوفی، علیرضا ( 1392). جانشین‌پروری مدیران و فرماندهان ناجا، ابعاد و اعتبارسنجی بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، فصلنامه نظارت و بازرسی، (7) ، 57-31
میرمحمدی، سیدمحمد و حسن‌پور، اکبر (1390). نظام اداری ایران: تحلیلی بر مشکلات و چالشها، فصلنامه چشم‌انداز مدیریت دولتی، دانشگاه شهید بهشتی، 1(8): 22-9
نورزاد، مصطفی ( 1394). شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر جانشین‌پروری بر اساس مدل سه‌شاخگی؛ مورد مطالعه استانداری ارومیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد نراق.
هاشمی، حسین، علی اکبری، غلامرضا، بازرگانی، حسن، نادری، محمد و خورشیدی، علیرضا (1389). طراحی الگوی آینده‌پژوهی در توسعة منابع انسانی (موردمطالعه: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی). فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، (2)، 70-47.
Bench., S., & Day, T.(2010). The user experience of critical care discharges a meta-synthesis of qualitative research. International jornal of nursing studies, 487-499.
Church ,A. (2014)."Succession Planning 2.0: building bench through better execution", Strategic HR Review, Vol. 13 Iss 6 pp. 233 – 242.
Durst, S., Wilhelm, S. (2012)."Knowledge management and succession planning in SMEs", Journal of Knowledge Management, 16( 4 ): 637 – 649
Groves, K. S. (2007).  Integrating leadership development and succession planning best  practices, Journal of Management Development, Vol. 26, No. 3, pp. 239-260.
Ip,  B. ( 2009).  “Planning and controlling business succession planning using quality function deployment”. Total Quality Management, 20(4), 363–379.
Kimberly, H., & Robeti, J. D. (2007). Navigating Pennsylvania's Dynamic Workforce: Succession Planning  in a Complex Environment. Public Personnel Management, 36(4), 335-347.
Lawshe, C. H.  (1975). A quantitative approach to content validity1. Personnel psychology, 28 (4), 563-575.
Lynn,  D.  B. (2001).  “Succession management strategies in public sector organizations:  Building leadership capital”.  Review of Public Personnel Administration, 21(2), 114–132
Meadows, W. (2015). “Building a leadership pipeline: a focus on succession planning with the department of veterans affaires”, A thesis presented to the Faculty of the U.S. Army   Command and General Staff College in partial fulfillment of the requirements for the degree Master of military art and sience.
Panday, S., Sharma, D. (2014). Succession Planning Practices and Challenges: Study of Indian Organisations, Procedia Economics and Finance, 11, 152 – 165, www.elsevier.com/locate/procedia
Patriota, D., (2009).  Employee retention: An integrative view of Supportive Human Resource Practices and Perceived Organizational Support, Master Thesis, Management, Uppsala University.
Richards, Cheryl  (2009)., "A New Paradigm: Strategies for Succession  Planning  in Higher Education" , a Dissertation Submitted to the Phd of the University of Capella, in partial fulfillment of the requirements for the degree Doctor of Philosophy.
Romejko, M.  A.  (2008),  Key charachteristics of succession planning program at a  government research center. Pepperdine University, Doctoral dissertation.
Sambrook, s  2005, Exploring succession planning in small and Growing Firms journal of small  Business and Enterprise Development. 12(4), 165.
Sandelowski,  M.,  &  Barroso,  J. (2007).  Handbook for  synthesizing  qualitative  research.New York: Spr inger Publishing Company .
Shipman, F.  (2007).  Formal Succession Planning Healthcare Organization: Meeting Leadership Needs in a Changing American Workforce, A  Dissertation submitted to  The Faculty of the School of Education Spalding University Louisville, Kentucky.
Stadler, Karien  (2011). "Talent reviews: the key to effective succession anagement", Business Strategy Series, 12 ( 5): pp.264 – 271
Wilkerson, Brian (2007)."  Effective Succession Planning in the Public Sector, National Practice Leader, Talent Management", North America Watson Wyatt Worldwid
 Zepeda, S.J, Bengtson, E.Parylo,O.  (2012). "Examining the planning and management of principal succession", Journal of Educational Administration, 50 (2):136 – 158
Zheng, C.,(2009) Keeping talents for advancing service firms in Asia, Journal of Service  Management, Vol. 20, No. 5, pp. 482-502