استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی(ع)، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)، ایمیل: amini@iamu.ac.ir
10.22034/iamu.2024.1999170.2864
چکیده
زمینه و هدف: یکی از جنبههای مهم توسعه شهری، توجه به کیفیت و کمیت آسیبپذیری شهر در برابر آسیبهای ناشی از حملات نظامی است و در یک شهر خوب و ایمن به کارگیری اصول پدافند غیرعامل، نقش مهمی را ایفا میکند. روش: تحقیق حاضر به لحاظ روش، توصیفی – تحلیلی و به لحاظ هدف، کاربردی است. مطالعات کتابخانهای و اسنادی و همچنین برداشتهای میدانی، روشهای گردآوری اطلاعات این تحقیق بوده و ابزار گردآوری اطلاعات شامل مشاهده، فیشبرداری و پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق کارشناسان و متخصصان در زمینه مسائل شهری، بوده که نمونه-گیری از میان آنها به شیوه خوشهای انجام شده و 30 نفر از میان آنها به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده است. برای تحلیل دادهها از تکنیک سوات استفاده شده است. یافتهها: نیاز است برای منطقه چهار که شهرک امید در آن واقع شده است، طرح جامع پدافند غیرعامل تهیه گردد و اصول پدافند غیرعامل در طرحها و برنامههای شهری لحاظ شده و همچنین در راستای مدیریت کارآمدتر، برای مناطق آسیبپذیر، نقشه تهیه شود. نتیجهگیری: با تحلیل انجام شده، مشخص شده است مجموع امتیاز نهایی این عوامل نقاط قوت در شهرک امید برابر با 463/3 بوده که از میانگین مورد نظر (5/2) بیشتر است که در شرایط مناسبی قرار دارد. همچنین از نظر نقاط ضعف نیز مشخص شده است که مجموع امتیاز نهایی برابر با 618/2 بوده و نشان از آن دارد که شهرک امید در کنار نقاط قوت، با ضعفهای متعددی در حیطه برنامهریزی شهر ایمن روبرو است.
ابراهیمزاده، ع .، و موسوی، م. (1393). روشها و تکنیکهایآمایشسرزمین، تهران: انتشارات سمت.
اخباری، م .، و احمدیمقدم، م. (1393). بررسی پدافند غیرعامل در مدیریت شهری، فصلنامه ژئوپلیتیک، 10(2). 69-36.
ارکات، ج .، و زمانی، ش. (1394). مکانیابی تسهیلات حساس با در نظر گرفتن اصول پدافند غیرعامل، مجله علوم و فناوریهای پدافند نوین، 6(4)، 265-276.
امینیورکی، س .، مدیری، م .، شمسایی زفرقندی، ف .، و قنبرینسب، ع. (1393). شناسایی دیدگاههای حاکم بر آسیبپذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفههای تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، فصلنامه مدیریت بحران، 3(4)، 5-18.
حاتمینژاد، ح .، منصوری، ب .، و فعلی، م. (1392). تبیین نقش فضاهای شهری در پیشگری از وقوع جرم و ایجاد امنیت، فصلنامه علمی – پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)،22(3). 76-68.
حسینی، س .، کاملی، م .، صفری، م .، و میرفخرایی، ع. (1394)، بررسی مؤلفههای سنجش کیفیت شهرکهای مسکونی (مطالعه موردی: شهرک امید)، فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 4(1). 91-100.
حکمتنیا، ح .، و موسوی م. (1393). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیهای، یزد؛ انتشارات علم نوین، چاپ سوم.
خانباباییساعتلو، ر .، درسخوان، ر .، احمدی، ق .، و موسوی، س. (1400). مطالعه تطبیقی آسیبپذیری بافت جدید و قدیمی شهر ارومیه در برابر حملات هوایی از منظر پدافند غیرعامل، نشریه صفه، 31(3). 112-97.
داوری، ع. (1396). ارزیابی کاربریهای شهر سبزوار با رویکرد پدافند غیرعامل، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری.
دهقانیالوار، ر .، ترابی، پ .، آزرم، ف .، و آزرم، ن. (1401). نقش و جایگاه شهرداریها در مدیریت بحران شهرها، پژوهشنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 43، 203-195.
ذبیحی، ح .، لاریمیان، ت .، و پورانی، ح. (1392). ارائه مدل تحلیلی برای ارتقاء امنیت شهری از طریق رویکرد امنیت طراحی (SBD) (مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران)، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، 5(1). 136-119.
رحیمی، م .، و کریمیآزاد، ف. (1401). بررسی جایگاه پدافند غیرعامل در مترو، مطالعه موردی: ایستگاه قهرمانان خط دو مترو شیراز، همایش مدیریت، گردشگری و تکنولوژی، دوره 4، 1151-1126.
سلحشور، ز .، علیزاده، ک .، و احمدیان، م. (1401). ارزیابی میزان آسیبپذیری زیرساختهای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر شیروان)، فضلنامه جغرافیا، شماره 72، 153-137.
سیّداحمدی ممقانی، ز .، ترابی، ز .، و ثبوتی، ه. (1401). شناسایی مدل علی مکانسازی فضاهای عمومی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر تبریز)، مجله شهر پایدار، 5(1)، 97-81.
شماعی، ع .، لطفی، ا .، و حسینی امینی، ح. (1400). تحلیل آسیبپذیری و پهنهبندی شهر ایلام در برابر حملات هوایی از منظر پدافند غیرعامل، نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، 13(2)، 925-911.
شهسواری، ح .، قربانی، و .، و ربیعی، ب. (1394). تبیین اصول و ملاحظات دفاع شهری و رویکرد پدافند غیرعامل با تأکید بر سلولار نمودن شهرها، مدیریت شهری، 14(38)، 390-371.
شیرازینژاد، آ. (1399)، شهرک امید، دانشنامه تهران، مرکز پژوهشهای ایرانی-اسلامی مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
عبدالملکی، ع .، و صفری نامیوند، م. (1400). پهنهبندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافند غیرعامل؛ مطالعه موردی: شهر بروجرد، نشریه علمی پدافند غیرعامل، 12(3)، 100-87.
غریب، م .، و عزتپناه، ب. (1401). سیاستگذاری تابآوری فضایی – کالبدی در راستای برنامهریزی پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر بناب)، مجله سیاستگذاری شهری و منطقهای، 1(2)، 97-85.
فرهمندیان، م. (1394). طراحی شهری و راهکارهای پدافند غیرعامل، منتشر شده در سایت: http://rpc.tabriz.ir/News/263/
مجتبی، م .، استعلاجی، ع. (1401). ارزیابی عوامل کالبدی – اقتصادی و محیطی تأثیرگذار بر تحلیل آسیبپذیری فضای شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: ناحیه 5 شهر ری، منطقه 20 تهران)، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(2)، 176-161.
محمدی دهچشمه، م. (1392). ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، انتشارات دانشگاه شهید چمران، اهواز.
موحدینیا، ج. (1389). اصول و مبانی پدافند غیرعامل، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
مهدیزاده، ح .، پاکدلفرد، م .، فرامرزی اصل، م .، و احمدی، ق. (1401). مطالعه تطبیقی آسیبپذیری بافت شطرنجی و نیمهشطرنجی شهر سلماس در برابر زلزله از دید پدافند غیرعامل، مطالعات شهری، 11(2)، 26-15.
هاشمی فشارکی، س .، و محمودزاده، ا. (1391). فرهنگ توصیفی دفاع غیرعامل، اصفهان: انتشارات علم آفرین.
همدانی، پ .، و رجبی، آ. (1402). عوامل موثر بر آسیبپذیری فضای شهر با رویکرد مدیریت بحران؛ مطالعه موردی: شهر رباط کریم، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(3) ، 444-427.
Clive, A. (2011). The safe city: safety and urban development in Europeancities, Ashgate publishing company.
Lacina, B. (2006). Explaining the Severity of Civil Wars, Journal of Conflict Resolution, No. 50, P.276.
Marcin Kulawiak, Zbigniew Lubniewski. (2013). Safe City - A GIs-based tool profiles for supporting decision making in urban development and infrastructure protection.
Risdiana, Devi Mega. (2019). The Safe City: Conceptual Model Development-A Systematic Literature Review, Procedia Computer Science 161: 291-299. Available online at www. Sciencedirect.com.
Williams, K. (2005). Spatial planning, urban form and sustainable transport: an introduction. Spatial Planning, Urban Form and Sustainable Transport, 1-13.