ارائه راهبردهای برنامه‌ریزی شهر ایمن از منظر پدافند غیرعامل: مطالعه موردی: شهرک مسکونی امید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی(ع)، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)، ایمیل: amini@iamu.ac.ir

10.22034/iamu.2024.1999170.2864

چکیده

زمینه و هدف: یکی از جنبه‌های مهم توسعه شهری، توجه به کیفیت و کمیت آسیب‌پذیری شهر در برابر آسیب‌های ناشی از حملات نظامی است و در یک شهر خوب و ایمن به کارگیری اصول پدافند غیرعامل، نقش مهمی را ایفا می‌کند.
روش:
تحقیق حاضر به لحاظ روش، توصیفی – تحلیلی و به لحاظ هدف، کاربردی است. مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و همچنین برداشت‌های میدانی، روش‌های گردآوری اطلاعات این تحقیق بوده و ابزار گردآوری اطلاعات شامل مشاهده، فیش‌برداری و پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق کارشناسان و متخصصان در زمینه مسائل شهری، بوده که نمونه-گیری از میان آنها به شیوه خوشه‌ای انجام شده و 30 نفر از میان آنها به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده است. برای تحلیل داده‌ها از تکنیک سوات استفاده شده است.
یافته‌ها:
نیاز است برای منطقه چهار که شهرک امید در آن واقع شده است، طرح جامع پدافند غیرعامل تهیه گردد و اصول پدافند غیرعامل در طرح‌ها و برنامه‌های شهری لحاظ شده و همچنین در راستای مدیریت کارآمدتر، برای مناطق آسیب‌پذیر، نقشه تهیه شود.
نتیجه‌گیری:
با تحلیل انجام شده، مشخص شده است مجموع امتیاز نهایی این عوامل نقاط قوت در شهرک امید برابر با 463/3 بوده که از میانگین مورد نظر (5/2) بیشتر است که در شرایط مناسبی قرار دارد. همچنین از نظر نقاط ضعف نیز مشخص شده است که مجموع امتیاز نهایی برابر با 618/2 بوده و نشان از آن دارد که شهرک امید در کنار نقاط قوت، با ضعف‌های متعددی در حیطه برنامه‌ریزی شهر ایمن روبرو است.

کلیدواژه‌ها


  •  

     

    منابع

    • ابراهیم‌زاده، ع .، و موسوی، م. (1393). روش‌ها و تکنیک‌های آمایش سرزمین، تهران: انتشارات سمت.
    • اخباری، م .، و احمدی‌مقدم، م. (1393). بررسی پدافند غیرعامل در مدیریت شهری، فصلنامه ژئوپلیتیک، 10(2). 69-36.
    • ارکات، ج .، و زمانی، ش. (1394). مکانیابی تسهیلات حساس با در نظر گرفتن اصول پدافند غیرعامل، مجله علوم و فناوری‌های پدافند نوین، 6(4)، 265-276.
    • امینی‌ورکی، س .، مدیری، م .، شمسایی زفرقندی، ف .، و قنبری­نسب، ع. (1393). شناسایی دیدگاه­های حاکم بر آسیب­پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه­های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، فصلنامه مدیریت بحران، 3(4)، 5-18.
    • حاتمی­نژاد، ح .، منصوری، ب .، و فعلی، م. (1392). تبیین نقش فضاهای شهری در پیشگری از وقوع جرم و ایجاد امنیت، فصلنامه علمی – پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)،22(3). 76-68.
    • حسینی، س .، کاملی، م .، صفری، م .، و میرفخرایی، ع. (1394)، بررسی مؤلفه‌های سنجش کیفیت شهرک‌های مسکونی (مطالعه موردی: شهرک امید)، فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 4(1). 91-100.
    • حکمت‌نیا، ح .، و موسوی م. (1393). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، یزد؛ انتشارات علم نوین، چاپ سوم.
    • خانبابایی‌ساعتلو، ر .، درسخوان، ر .، احمدی، ق .، و موسوی، س. (1400). مطالعه تطبیقی آسیب­پذیری بافت جدید و قدیمی شهر ارومیه در برابر حملات هوایی از منظر پدافند غیرعامل، نشریه صفه، 31(3). 112-97.
    • داوری، ع. (1396). ارزیابی کاربری­های شهر سبزوار با رویکرد پدافند غیرعامل، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری.
    • دهقانی‌الوار، ر .، ترابی، پ .، آزرم، ف .، و آزرم، ن. (1401). نقش و جایگاه شهرداری­ها در مدیریت بحران شهرها، پژوهشنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 43، 203-195.
    • ذبیحی، ح .، لاریمیان، ت .، و پورانی، ح. (1392). ارائه مدل تحلیلی برای ارتقاء امنیت شهری از طریق رویکرد امنیت طراحی (SBD) (مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران)، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5(1). 136-119.
    • رحیمی، م .، و کریمی­آزاد، ف. (1401). بررسی جایگاه پدافند غیرعامل در مترو، مطالعه موردی: ایستگاه قهرمانان خط دو مترو شیراز، همایش مدیریت، گردشگری و تکنولوژی، دوره 4، 1151-1126.
    • سلحشور، ز .، علیزاده، ک .، و احمدیان، م. (1401). ارزیابی میزان آسیب­پذیری زیرساخت­های شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر شیروان)، فضلنامه جغرافیا، شماره 72، 153-137.
    • سیّداحمدی ممقانی، ز .، ترابی، ز .، و ثبوتی، ه. (1401). شناسایی مدل علی مکان­سازی فضاهای عمومی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر تبریز)، مجله شهر پایدار، 5(1)، 97-81.
    • شماعی، ع .، لطفی، ا .، و حسینی امینی، ح. (1400). تحلیل آسیب­پذیری و پهنه­بندی شهر ایلام در برابر حملات هوایی از منظر پدافند غیرعامل، نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 13(2)، 925-911.
    • شهسواری، ح .، قربانی، و .، و ربیعی، ب. (1394). تبیین اصول و ملاحظات دفاع شهری و رویکرد پدافند غیرعامل با تأکید بر سلولار نمودن شهرها، مدیریت شهری، 14(38)، 390-371.
    • شیرازی‌نژاد، آ. (1399)، شهرک امید، دانشنامه تهران، مرکز پژوهش‌های ایرانی-اسلامی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
    • عبدالملکی، ع .، و صفری نامیوند، م. (1400). پهنه­بندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافند غیرعامل؛ مطالعه موردی: شهر بروجرد، نشریه علمی پدافند غیرعامل، 12(3)، 100-87.
    • غریب، م .، و عزت­پناه، ب. (1401). سیاست­گذاری تاب­آوری فضایی کالبدی در راستای برنامه­ریزی پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر بناب)، مجله سیاست­گذاری شهری و منطقه­ای، 1(2)، 97-85.
    • فرهمندیان، م. (1394). طراحی شهری و راهکارهای پدافند غیرعامل، منتشر شده در سایت: http://rpc.tabriz.ir/News/263/
    • گلکار، ک. (1384)، مناسب‌سازی تکنیک تحلیلی سوآت برای کاربرد در طراحی شهری، نشریة صفه، دوره 15، شماره 41، 65-44.
    • مجتبی، م .، استعلاجی، ع. (1401). ارزیابی عوامل کالبدی اقتصادی و محیطی تأثیرگذار بر تحلیل آسیب­پذیری فضای شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: ناحیه 5 شهر ری، منطقه 20 تهران)، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(2)، 176-161.
    • محمدی ده­چشمه، م. (1392). ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، انتشارات دانشگاه شهید چمران، اهواز.
    • موحدی­نیا، ج. (1389). اصول و مبانی پدافند غیرعامل، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
    • مهدی­زاده، ح .، پاکدل­فرد، م .، فرامرزی اصل، م .، و احمدی، ق. (1401). مطالعه تطبیقی آسیب­پذیری بافت شطرنجی و نیمه‌شطرنجی شهر سلماس در برابر زلزله از دید پدافند غیرعامل، مطالعات شهری، 11(2)، 26-15.
    • هاشمی فشارکی، س .، و محمودزاده، ا. (1391). فرهنگ توصیفی دفاع غیرعامل، اصفهان: انتشارات علم آفرین.
    • همدانی، پ .، و رجبی، آ. (1402). عوامل موثر بر آسیب­پذیری فضای شهر با رویکرد مدیریت بحران؛ مطالعه موردی: شهر رباط کریم، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(3) ، 444-427.
    • Clive, A. (2011). The safe city: safety and urban development in Europeancities, Ashgate publishing company.
    • Lacina, B. (2006). Explaining the Severity of Civil Wars, Journal of Conflict Resolution, No. 50, P.276.
    • Marcin Kulawiak, Zbigniew Lubniewski. (2013). Safe City - A GIs-based tool profiles for supporting decision making in urban development and infrastructure protection.
    • Risdiana, Devi Mega. (2019). The Safe City: Conceptual Model Development-A Systematic Literature Review, Procedia Computer Science 161: 291-299. Available online at www. Sciencedirect.com.
    • Williams, K. (2005). Spatial planning, urban form and sustainable transport: an introduction. Spatial Planning, Urban Form and Sustainable Transport, 1-13.