ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل جغرافیایی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده جغرافیای دانشگاه خوارزمی

2 دانشگاه خوارزمی

10.22034/iamu.2024.2006376.2904

چکیده

موقعیت خاص ژئوپلیتیکی ایران در منطقه، منجر به ایجاد تهدید برای کشور در مقاطع زمانی مختلف گردیده، که لزوم داشتن آمادگی کامل نظامی برای مقابله با تهدیدهای مطرح را برای ایران اجتناب ناپذیر نموده است. و لزوم تقویت توان و قدرت دفاعی کشور به عنوان اصلی اساسی و مهم در سیاست خارجی کشور مطرح می‌باشد. از میان عوامل گوناگون تأثیرگذار بر قدرت دفاعی کشور عوامل جغرافیایی نقشی برجسته و تعیین کننده دارند. در همین راستا در مقاله پیش‌رو به منظور تبیین عوامل جغرافیایی اولویت دار و مهم تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران، با مطالعه اسناد و سوابق علمی پیشین صورت پذیرفته مرتبط و استفاده از نظرات 30 نفر از خبرگان، تعداد 73 شاخص جغرافیایی-زیست‌محیطی احصاء و در گام دوم با تشکیل پانل خبرگی شاخص‏های مشابه با یکدیگر ادغام و تعداد 28 عامل مشخص گردید. در ادامه بر اساس نظر خبرگان اقدام به رتبه‏بندی و تعیین ارزش عوامل نموده و تعداد 16 عامل مهم و اثرگذار تعیین و در انتها با استفاده از روش تحلیل اهمیت-عملکرد IPA ارزش اهمیت و ارزش عملکرد هر عامل به صورت جداگانه بر مبنای طیف لیکرت پنج تایی تعیین و طبق نتایج به دست آمده و وزن دهی عوامل، سه عامل دارای اولویت که اهمیت و عملکرد بالایی دارند و چهار عامل دارای اهمیت بالا و عملکرد پایین به عنوان عوامل مهم جغرافیایی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران مشخص گردیدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • فهرست منابع

    • اسفندیاری، مهدی. حسنوند، مظفر. ایمان­دار، زیبا. (1395). بازدارندگی نوین در نظم و ساختار نوین نظام بین الملل(داده­های نظری و یافته­های تجربی)، فصلنامه علوم و فنون نظامی. 12(38):5-32.
    • آجورلو، علی. مقصودی، مجتبی. (1397). بررسی نقشِ هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بازدارندگی همه­جانبه و متعارف گرایی، فصلنامه پژوهش­نامه انقلاب اسلامی. 8( 29): 89-112.
    • بوالحسنی، خسرو. بابلی، کوروش. رضایی، سیاوش. (1397). تدوین راهبردهای ژئوپلیتیکی برای دستیابی ج.ا. ایران به قدرت دفاعی برتر منطقه­ای در راستای سند چشم انداز 1404، فصلنامه راهبرد دفاعی. 16(62): 179-207.
    • جعفرزاده، مجتبی. رازینی، روح الله. مطیعی، میثم. (1399). ارزیابی عملکرد هیئت‌های مذهبی دانشگاهی مبتنی بر رویکرد تحلیل اهمیت-عملکرد، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی. 10(34): 103-126.
    • جعفری­نیا، عباس. اخباری، محمد. مرادیان، محسن. (1398). تحلیل شاخص­های قدرت نظامی واحدهای سیاسی- جغرافیایی در عرصه نظام بین­الملل، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی. 11(3): 445-465.
    • چگینی، حسن. (1384). نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، چاپ اول، تهران: نشر آجا.
    • حافظ نیا، محمدرضا.(1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ سوم، مشهد: انتشارات پاپلی.
    • حافظ­نیا، محمدرضا.(1388). جغرافیای سیاسی ایران، چاپ سوم، تهران: سمت.
    • خراشادی­زاده، محمدرضا. قاضی، حسن. فرجی، ایرج. خزاییل، حمید.(1399). نقش عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک. 18(80):105-126.
    • دهقان، محمد.(1392). سیاست دفاعی، جزوه درسی. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
    • رحیمی­روشن، حسن.(1396). بازدارندگی منطقه­ای و تامین امنیت جمهوری اسلامی ایران، دوفصلنامه سیاست و روابط بین‌الملل. 1(1): 79-99.
    • رستمی، علی‏اکبر. اسماعیلی، محمدمهدی.(1395). راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با جریان­های تکفیری، فصلنامه مدیریت و پژوهش­های دفاعی، 15(81): 1-40.
    • رستمی، فرزاد.(1395). تحول در ماهیت جنگ­های آینده؛ جمهوری اسلامی ایران؛ سناریوها، فرصت­ها و چالش­ها، مجله سیاست دفاعی، 24(97): 145-190.
    • زهدی، یعقوب.(1394). سیاست دفاعی، چاپ اول. تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
    • سنجابی، علیرضا. (1380). راهبرد و قدرت نظامی، چاپ اول. تهران: انتشارات پاژنگ.
    • طبیبی، محمدرضا. حسینی، ابوالحسن. رضایی، تیمور. (1394). ارزیابی شاخص‌های حکمرانی خوب شهری در شهرهای مقصد گردشگری به روش IPA (مطالعه موردی: شهر تنکابن)، فصلنامه گردشگری شهری. 2(3): 219-231.
    • قاسمی، فرهاد.(1391). بازسازی مفهومی نظریه بازدارندگی منطقه­ای و طراحی الگوهای آن بر اساس نظریه های چرخه قدرت در شبکه، فصلنامه راهبرد دفاعی. 10(38): 103-146.
    • کاویانی­راد، مراد. مالداری، حسن.(1396). «تأثیر موقعیت ژئوپلیتیک بر راهبرد ملی(مطالعه موردی: جنوب شرق ایران)»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 4: 841-855.
    • کوچکی، سجاد. محبی، افشار. سبزی، حسین.(1396). راهبردهای قدرت برتر دفاعی منطقه در حوزه نظامی بر اساس سند چشم انداز 1404 شمسی، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک. 15(70): 53-74.
    • لطیفی، میثم. طهماسبی بلوک آباد، رضا. جوادی، مجتبی. میرزایی هاوشکی، محمدحسن. (1397). استخراج و اولویت بندی راهبردهای نیل به مرجعیت علمی ج.ا ایران با روش تحلیل اهمیت عملکرد، فصلنامه راهبرد. 27(86): 5-29.
    • محمودزاده، ابراهیم. قاضی، حسن. قوچانی، محمد مهدی.(1396). نقش و جایگاه توسعه فناوری در بعد نظامی قدرت ملی، فصلنامه مطالعات دفاعی راهبردی. 15(67): 261-284.
    • مرادیان، محسن. هادی نژاد، فرهاد. پورمنافی، ابوالفضل.(1397). ارائه الگویی برای ارزیابی و تحلیل قدرت نظامی کشورها، فصلنامه راهبرد دفاعی. 16(64): 169-200.
    • مرادیان، محسن.(1387). شاخص­های اصلی سنجش قدرت دفاعی کشورها، فصلنامه راهبرد دفاعی. 6(23).
    • منزوی بزرگی، جواد؛ احمدی، صادق؛ علیئی، محمدولی.(1397). آینده پژوهی امنیت گذار و سیاست‌های جمعیتی ج‌.ا.ا وارائه سناریوهای محتمل، فصلنامه امنیت ملی. 8(30): 65-96.
    • موسوی­نیا، سیدرضا.(1394). از رئالیسم کلاسیک تا رئالیسم ایرانی تحلیل نظری روابط خارجی ایران با قدرت­های بزرگ(1501-1979)، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست. 4(15): 125-151.
    • میرشایمر، جان.(1393). تراژدی سیاست قدرت­های بزرگ، ترجمه غلامعلی چگنی­زاده. چاپ چهارم، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت امور خارجه.
    • مینائی،حسین. حاجیانی، ابراهیم. دهقان، حسین. جعفرزاده­پور، فروزنده.(1395). تعیین پیشران‌های اصلی دیپلماسی دفاعی ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌الملل، فصلنامه آینده‌ پژوهی دفاعی. 1(1):7-26.
    • نجفی، سجاد، (1399)، تبیین عوامل کلیدی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران در افق زمانی 1410 از منظر جغرافیای سیاسی، رساله مقطع دکتری، تهران، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران.
    • نجفی، سجاد. یزدان‌پناه درو، کیومرث. پیشگاهی‌فرد، زهرا. بدیعی ازاندهی، مرجان. (1402). تبیین عوامل سیاسی کلیدی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران در افق زمانی 1410، فصلنامه ژئوپلیتیک. 19(69): 1-95.
    • وقوفی، امید. قاسمی، علی‌اصغر. حاجیانی، ابراهیم.(1396). تبیین عوامل و پیشران‌های کلیدی آینده یمن تا سال 1406، فصلنامه آینده پژوهی دفاعی. 2(4): 87-107.
    • اله­وردی­زاده، رضا.(1398). تبیین نقش عوامل جغرافیایی و سرزمینی در قدرت دریایی کشورها، فصلنامه ژئوپلیتیک. 15(3): 122-155.
    • یوسفی، اشکان. کشاورز ترک، عین الله. نهادی، هادی.(1398). بررسی تأثیر مؤلفه­های فرهنگی و اجتماعی دفاع مقدس بر آیندة امنیت ملی ج.ا.ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی. 17(66): 69-96.
    • یزدان­پناه، کیومرث. صفوی، سید یحیی. قالیباف، محمدباقر. پیشگاهی­فرد، زهرا. شامانی یاسر.(1397). محاسبه قدرت نظامی با استفاده از فرمول‌های قدرت ملی کشورها، مجله سیاست دفاعی. 26(102): 43-69.
    • Boswell, C and Cannon, Sh. (2012). Introduction to nursing research, 3rd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Publishers.
    • R.E & Ratti, F.(2014). Emotional, social and cognitive competencies: distinguishing effective Italian managers and leaders in a private company‌and cooperatives", Journal of Management Development 28(9):821-833.
    • Constantinescu, M. (2020). CHALLENGES OF DEFINING A COUNTRY’S MILITARY POWER. Journal of Defense Resources Management (JoDRM), 11(2), 32-39.
    • Cordesman, Anthony. (2013). Iran's Military Power, Washington: Center fir Strategic and International Studies.
    • Eskildsen, K., & Kristensen, K. (2006). Enhancing IPA, Productivity and Performance Management, 55, 23-41.
    • Georghiou, L., Cassingena, J., Keenen, M., Miles, I. & Popper, R. (2012). Manual de prospectiva tecnológica. Conceptos y práctica [Technological Prospective Manual. Concepts and Practice]. Flacso México. Retrieved from: http://www.flacso.edu.mx/publicaciones/novedades/Manual-de-prospectiva-tecnologica.
    • Johnson, Rebecca, Robert D Green Ret, Hugh Beach & Lord David Ramsbotham. (2015). security without nuclear Deterrence, Create space Independent publishing Platform: 2nd Edition.
    • Leeds, Brett Ashley& Johnson, Jesse C.  (2017). Theory, Data, and Deterrence: A Response to Kenwick, Vasquez, and Powers, Journal of  Politics, Vol 79, No 1, pp.: 335–340.
    • Mehla, R. (2022). Impact of Geographical Factors on national security and strategic environment of India. Vidyabharati International Interdisciplinary Research Journal 14(2).
    • Oberg, D. (2020). Exercising war: How tactical and operational modeling shape and reify military practice. Security Dialogue, 51(2–3), pp.: 137–154.
    • Onwuegbuzie, A. J and Collins, K. M. T .(2007). A typology of mixed methods sampling designs insocial science research, Qualitative Report, 12 (2).