نقش خدمت سربازی در تکوین و تجلی رفتارهای شهروندی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، (* نویسندۀ مسئول)؛ hassanmahjub@ut.ac.ir

2 استادیار دانشکده علوم و فنون فارابی

3 استادیار گروه آموزش ابتدائی، مرکز آبادانان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبدانان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه‌‌ای بروز رفتارهای شهروندی سازمانی بین دانشجویان خدمت رفته و دانشجویان خدمت نرفته صورت گرفته است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های آمیخته تشریحی بوده و جامعه آماری شامل دانشجویان پسر دانشگاه تهران بود که از این میان تعداد 350 نفر (216 نفر خدمت نرفته و 134 نفر خدمت رفته) به‌عنوان نمونه در بخش کمی انتخاب گردید. جهت گردآوری داده‌های کیفی تعداد 15 نفر از دانشجویان خدمت رفته انتخاب و با آن‌ها مصاحبه به عمل آمد. در بخش کمی از پرسشنامه استاندارد رفتار شهروندی سازمانی پودساکف و همکاران (1990) و در بخش کیفی از مصاحبه بدون ساختار جهت گردآوری داده‌ها استفاده شد. یافته‌های بخش کمی پژوهش نشان داد دانشجویانی که خدمت سربازی را گذرانده‌اند نسبت به سایر دانشجویان رفتارهای شهروندی سازمانی بیشتری را بخصوص در ابعاد جوانمردی، وجدان کاری و آداب اجتماعی از خود نشان می‌دهند. تحلیل داده‌های کیفی نشان داد دوره خدمت سربازی باعث پرورش خصیصه‌های مثبتی مانند تحمل سختی‌ها، مسئولیت‌پذیری، پختگی شخصیتی، افزایش خودکنترلی، تقویت باورهای دینی، وقت‌شناسی و نظم‌پذیری می‌شود. همچنین نتایج حاصل از تطابق همگونی یافته‌ها، بیانگر مطابقت یافته‌های بخش کمی با یافته‌های بخش کیفی پژوهش بود که خود تبیین کافی جهت بالاتر بودن سطح رفتارهای شهروندی دانشجویان خدمت رفته را ارائه داد.

کلیدواژه‌ها


بازرگان، عباس (1386). مقدمه‌ای بر روش‌های پژوهش کیفی و آمیخته. تهران: نشر آگاه.
توکلی بنیزی، مهناز؛ برزگر بفرویی، کمال (1396). بررسی رابطه بین ابعاد دین‌داری از منظر نهج‌البلاغه و رفتار شهروندی سازمانی (مطالعه موردی: کارکنان دانشگاه یزد). فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 9(17)، 71-92.
حسن کاخکی، احمد؛ قلی پور، آرین (1386). رفتار شهروندی سازمانی: گامی دیگر در جهت بهبود عملکرد سازمان در قبال مشتری. فصلنامۀ پژوهشنامه بازرگانی، 45، 115- 145.
دانش‌فرد، کرم‌الله؛ ذاکری، محمد (1391). بررسی تأثیر دوره‌های آموزش نظامی بر توانمندسازی روان‌شناختی سربازان تحت آموزش نزاجا. فصلنامه مدیریت نظامی. 12(45)، 62-43.
رضاپور میرصالح، یاسر؛ سلطانی، محمدسعید؛ نصوحی، مینا (1396). بررسی نقش واسطه‌ای جو مدرسه در ارتباط بین توانمندسازی و رفتار شهروندی سازمانی معلمان. مجله روانشناسی مدرسه، 6(3)، 64-46.
زارعی متینن، حسن؛ جندقی، غلام رضا؛ توره، ناصر (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. فرهنگ مدیریت، 4(12)، 31- 63.
سبحانی نژاد، مهدی؛ یوزباشی، علیرضا؛ شاطری، کریم (1389). رفتارشهروندی سازمانی (مبانی نظری، همبسته‌ها و ابزارهای سنجش). تهران: نشر یسطرون.
شاطری، کریم؛ یوزباشی، علیرضا؛ زمانی منش، حامد (1391). ارزیابی رفتار شهروندی سازمانی کارشناسان دانشگاه تهران با استفاده از روش‌های پژوهش ترکیبی. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 6(4)، 80-61.
شاطری، کریم (1388). ارزیابی رفتار شهروندی سازمانی کارشناسان دانشگاه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
صادقی نیا، علی (1385). اثرات آموزش نظامی در برخی از عناصر آمادگی جسمانی و سلامت روانی سربازان در سربازخانه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام حسین.
طالبی پور، علی (1392). تأثیر دوره آموزشی خدمت سربازی بر سلامت روانی سربازان. همایش ملی خدمت سربازی (رویکردها، کارکردها، افق‌ها).
علی حسینی، علی؛ مهدیان، حسین؛ ربیعی نیا، بهمن (1394). بررسی تأثیرگذاری دوره آموزشی سربازی در مرکز 01 ارتش بر شاخص‌های همبستگی اجتماعی. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. 4(2)، 112-101.
علی زاده، مهدی؛ شهرانی، عباس (1387). تبیین نقش فرهنگ سازمانی در رفتار شهروندی سازمانی. مجموعه مقالات اولین کنفرانس رفتار شهروندی سازمانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران.
کاظم‌زاده بیطالی، مهدی؛ حسنی، محمد؛ مهاجران، بهناز (1398). بررسی پیشایندها و پسایندهای رفتار شهروندی سازمانی (مطالعه موردی کارکنان دانشگاه ارومیه). مجله مشاوره شغلی و سازمانی، 11 (2)، 88-53.
مشفقی‌فر، ابراهیم (1383). عوامل دینی و تربیتی فرهنگ سربازی در ایران. فصلنامۀ مطالعات تاریخی نظامی. 5(6)، صص 148-117.
موسوی نقابی، سید مجتبی؛ طاهربزی، ابراهیم؛ انوشه، مرتضی (1392). تبیین کارکردهای فردی- اجتماعی دوره نظام‌وظیفه و تأثیر آن بر ارتقای قدرت نرم ملی. دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قدرت نرم. 4(10)، 121-99.
Becton, J. Giles, W. F. & Schraeder, M. (2008). Evaluating and rewarding OCBs: Potential consequences of formally incorporating organisational citizenship behaviour in performance appraisal and reward systems. Employee Relations, 30(5), 494–514.
Creswell, J. W. (2011). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (4 edition). Pearson.
Creswell, J. W. & Clark, V. L. P. (2010). Designing and Conducting Mixed Methods Research (Second edition). SAGE Publications, Inc.
Hart, T. A. Gilstrap, J. B. & Bolino, M. C. (2016). Organizational citizenship behavior and the enhancement of absorptive capacity. Journal of Business Research, 69(10), 3981–3988.
Hossam M. (2008). An investigation of the relationship of openness to experience and organizational citizenship behavior. Journal of American Academy of Business, 13(1), 72-78.
Koning, L. F. & Van Kleef, G. A. (2015). How leaders’ emotional displays shape followers’ organizational citizenship behavior. The Leadership Quarterly, 26(4), 489–501.
Moorman, R. H. Blakely, G. L. & Niehoff, B. P. (1998). Does Perceived Organizational Support Mediate the Relationship between Procedural Justice and Organizational Citizenship Behavior? The Academy of Management Journal, 41(3), 351–357.
Morrison, E. W. (1994). Role Definitions and Organizational Citizenship Behavior: The Importance of the Employee’s Perspective. The Academy of Management Journal, 37(6), 1543–1567.
Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington Books.
Proudfoot, D. & Kay, A. C. (2014). System justification in organizational contexts: How a Motivated preference for the status quo can affect organizational attitudes and behaviors. Research in Organizational Behavior, 34, 173–187
Tefera, C. A. & Hunsaker, W. D. (2020). Intangible assets and organizational citizenship behavior: A conceptual model. Heliyon, 6(7), e04497.
Turnipseed, D. (1996). Organization citizenship behaviour: An examination of the influence of the workplace. Leadership & Organization Development Journal, 17(2), 42–47.
Vigoda, E. (2007). Redrawing the boundaries of OCB? An empirical examination of compulsory extra-role behavior in the workplace. Journal of Business and Psychology, 21(3), 377–405.