تبیین عواملِ علمی و فناوریِ کلیدی تأثیرگذار بر قدرتِ دفاعی ایران در افقِ زمانی 1410

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران، (* نویسندۀ مسئول)؛ kyazdanpanah@ut.ac.ir

3 استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

رشد چشم­گیر علم و فناوری در چند دهه اخیر موجب بروز تحول در عرصه­های مختلف گردیده است که در این میان صنایع نظامی و نیروهای نظامی نیز بی­ تأثیر از این رشد نبوده ­اند و امروزه شاهد تحول عظیم در تکنولوژی­ های نظامی هستیم و ارتش ­هایی که قادر به حرکت همگام و هم­زمان با رشد علم و فناوری نباشند، در عرصه عمل و نبرد مجبور به تحمل شکست از ارتش­ های مجهز به تکنولوژی به روز خواهند بود. در کشور ایران نیز با توجه به تهدیدهای بی ­شمار و اهمیت و نقش قدرت دفاعی در کاهش تهدیدهای پیش­رو، لزوم شناسایی و کاربست عوامل و مؤلفه­های تأثیرگذار علمی و فناوری بر قدرت دفاعی کشور بیش از پیش نمایان خواهد شد. در همین راستا در مقاله پیش­رو به منظور تبیین عوامل علمی و فناوری کلیدی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران در افق زمانی 1410 با مطالعه اسناد و سوابق علمی پیشین صورت پذیرفته مرتبط و استفاده از نظرات 50 نفر از خبرگان، تعداد 93 پیشران علمی و فناوری احصاء و در گام دوم با تشکیل پانل خبرگی پیشران­ های مشابه با یکدیگر ادغام و تعداد 38 عامل مشخص گردید. در ادامه بر اساس نظر خبرگان اقدام به رتبه ­بندی و تعیین ارزش عوامل نموده و تعداد 25 عامل مهم و اثرگذار تعیین و در انتها با استفاده از نرم­افزار آینده‌پژوهی میک­مک و به‌کارگیری روش تحلیل ماتریس متقاطع، تعداد 11 عامل مهم و دارای نقش تأثیرگذار و تعداد پنج عامل به عنوان عوامل علمی و فناوری کلیدی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران مشخص گردیدند.

کلیدواژه‌ها


آجورلو، علی و مقصودی، مجتبی (1397). «بررسی نقشِ هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بازدارندگی همه­جانبه و متعارف گرایی». فصلنامه پژوهش­نامه انقلاب اسلامی. سال 8، شماره 29: 89-112.
اسفندیاری، مهدی؛ حسنوند، مظفر و ایمان­دار، زیبا (1395). «بازدارندگی نوین در نظم و ساختار نوین نظام بین‌الملل(داده‌های نظری و یافته‌های تجربی)». فصلنامه علوم و فنون نظامی. سال 12، شماره 38: 5-32.
بوالحسنی، خسرو. بابلی، کوروش. و رضایی، سیاوش (1397). تدوین راهبردهای ژئوپلیتیکی برای دستیابی ج.ا. ایران به قدرت دفاعی برتر منطقه‌ای در راستای سند چشم‌انداز 1404،  فصلنامه راهبرد دفاعی. 16(62): 179-207.
جعفری­نیا، عباس؛ اخباری، محمد و مرادیان، محسن (1398)، تحلیل شاخص­های قدرت نظامی واحدهای سیاسی- جغرافیایی در عرصه نظام بین­الملل، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال 11، شماره 3: 445-465.
چگینی، حسن. (1384). نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، چاپ اول، تهران: نشر آجا.
رحیمی روشن، حسن (1396). «بازدارندگی منطقه­ای و تأمین امنیت جمهوری اسلامی ایران». دوفصلنامه سیاست و روابط بین‌الملل. سال1، شماره1: 79-99.
زهدی، یعقوب (1394). سیاست دفاعی، چاپ اول، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
سنجابی، علیرضا. (1380). راهبرد و قدرت نظامی، چاپ اول، تهران: انتشارات پاژنگ.
شفیعی، نوذر و شکری مقدم، اصغر (1393)، دیپلماسی فناوری جمهوری اسلامی ایران(با تأکید بر فناوری‌های دفاعی-امنیتی)، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 19: 235-269.
فرجی­راد، عبدالرضا و عبدی، مسعود (1394)، توسعه علمی و فناوری در کشور و تأثیر آن بر افزایش قدرت منطقه‌ای(مطالعه تطبیقی جمهوری اسلامی و هند)، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 11 شماره 3: 59-83.
قاسمی، فرهاد (1391). «بازسازی مفهومی نظریه بازدارندگی منطقه­ای و طراحی الگوهای آن بر اساس نظریه‌های چرخه قدرت در شبکه». فصلنامه راهبرد دفاعی. سال 10، شماره 38: 103-146.
کریمی، حمید و عین القضایی، علیرضا (1395)، نقش فناوری­های آینده در همگرایی و ارتقای توان نظامی بومی، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی، سال 1، شماره2: 93-115.
کمالی، روزبه. و خیراندیش، مهدی (1396). الگوی توسعه آمادگی دفاعی کارکنان نیروهای مسلح: رویکردی کیفی مبتنی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی. 1(1): 5-33.
کوچکی، سجاد؛ محبی، افشار؛ و سبزی، حسین (1396). «راهبردهای قدرت برتر دفاعی منطقه در حوزه نظامی بر اساس سند چشم‌انداز 1404 شمسی». فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک. سال 15، شماره 70: 53-74.
محمودزاده، ابراهیم، قاضی، حسن، قوچانی، محمدمهدی (1396)، نقش و جایگاه توسعه فناوری در بعد نظامی قدرت ملی، فصلنامه مطالعات دفاعی راهبردی، سال 15، شماره 67: 261-284.
مرادیان، محسن (1387). شاخص­های اصلی سنجش قدرت دفاعی کشورها، فصلنامه راهبرد دفاعی. 6(23).
مرادیان، محسن. هادی نژاد، فرهاد. و پورمنافی، ابوالفضل (1397). ارائه الگویی برای ارزیابی و تحلیل قدرت نظامی کشورها، فصلنامه راهبرد دفاعی. 16(64): 169-200.
منزوی بزرگی، جواد. احمدی، صادق. و علیئی، محمدولی (1397). آینده‌پژوهی امنیت گذار و سیاست‌های جمعیتی ج‌.ا.ا و ارائه سناریوهای محتمل، فصلنامه امنیت ملی. 8(30): 65-96.
موسوی­زارع سید­جواد، زرقانی، سیدهادی و اعظمی، هادی (1397). بررسی و تحلیل جایگاه علم و فن­آوری در قدرت ملی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 33، شماره 3: 89-105.
میرشایمر، جان (1393). تراژدی سیاست قدرت­های بزرگ، ترجمه غلامعلی چگنی­زاده، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
مینائی،حسین. حاجیانی، ابراهیم. دهقان، حسین. و جعفرزاده­پور، فروزنده (1395). تعیین پیشران‌های اصلی دیپلماسی دفاعی ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌الملل، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی. 1(1):7-26.
وقوفی، امید. قاسمی، علی‌اصغر. و حاجیانی، ابراهیم (1396). تبیین عوامل و پیشران‌های کلیدی آینده یمن تا سال 1406، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی. 2(4): 87-107.
یزدان­پناه، کیومرث. صفوی، سید یحیی. قالیباف، محمدباقر. پیشگاهی­فرد، زهرا. و شامانی یاسر (1397). محاسبه قدرت نظامی با استفاده از فرمول‌های قدرت ملی کشورها، فصلنامه سیاست دفاعی. 26(102): 43-69.
یوسفی، اشکان. کشاورز ترک، عین الله. و نهادی، هادی (1398). بررسی تأثیر مؤلفه­های فرهنگی و اجتماعی دفاع مقدس بر آیندة امنیت ملی ج.ا.ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی. 17(66): 69-96.
 Boyatzis.R.E & Ratti, F.(2014). Emotional, social and cognitive competencies: distinguishing effective Italian managers and leaders in a private company‌and cooperatives", Journal of Management Development 28(9):821-833.
Constantinescu, M. (2020). CHALLENGES OF DEFINING A COUNTRY’S MILITARY POWER. Journal of Defense Resources Management (JoDRM), 11(2), 32-39.
Georghiou, L., Cassingena, J., Keenen, M., Miles, I. & Popper, R. (2012). Manual de prospectiva tecnológica. Conceptos y práctica [Technological Prospective Manual. Concepts and Practice]. Flacso México. Retrieved from: http://www.flacso.edu.mx/publicaciones/novedades/Manual-de-prospectiva-tecnologica
Godet, M. (1999). De la anticipación a la acción: Manual de prospectiva y estrategia [From anticipation to action: Prospective and Strategy Manual], México: Alfaomega.
Jiménez, M. (2009). Herramientas para el análisis prospectivo estratégico. Aplicaciones MICMAC [Tools for strategic prospective analysis. Applications MICMAC]. Estado de México: Hersa Ediciones.
Johnson, Rebecca, Robert D Green Ret, Hugh Beach & Lord David Ramsbotham. (2015). security without nuclear Deterrence, Create space Independent publishing Platform: 2nd Edition.
Leeds, Brett Ashley & Johnson, Jesse C.  (2017). Theory, Data, and Deterrence: A Response to Kenwick, Vasquez, and Powers, Journal of  Politics, Vol 79, No 1, pp.: 335–340.
Miles, I., Saritas, O., & Sokolov, A. (2016). Foresight for science, technology and innovation. Switzerland: Springer International Publishing.
Mojica, F. (2005). La construcción del futuro. Concepto y modelo de prospectiva estratégica, territorial y tecnológica [Future construction. Concept and model of strategic, territorial and technology foresight]. Santafé de Bogotá: Universidad Externado de Colombia.
Morgan, P. M. (1977). Deterrence; Beverly Hills, Calif: Sage Publication Inc.
Mühlroth, C., & Grottke, M. (2018). A systematic literature review of mining weak signals and trends for corporate foresight. Journal of Business Economics, 88(5), 643-687.
Oberg, D. (2020). Exercising war: How tactical and operational modeling shape and reify military practice. Security Dialogue, 51(2–3), pp.:  137–154.
Rhisiart, M., Miller, R., & Brooks, S. (2015). Learning to use the future: developing foresight capabilities through scenario processes. Technological Forecasting and Social Change, 101, 124-133.
Taddeo, Mariarosaria. (2018). the Limits of Deterrence Theory in Cyberspace, Journal of Philosophy & Technology, volume 31, pp.: 339–355.
Wijaya, P., Kawiana, I., Suasih, N., Hartati, P., & Sumadi, N. (2020). SWOT and MICMAC analysis to determine the development strategy and sustainability of the Bongkasa Pertiwi Tourism Village, Bali Province, Indonesia. Decision Science Letters, 9(3), 439-452.