ارائه الگوی مدیریت سرمایه فکری در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حسابداری، دانشکده حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه حسابداری، دانشکده حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران ایران.(نویسنده مسئول)

3 دانشیار گروه حسابداری، دانشکده حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

در سالیان اخیر، سرمایه فکری همواره به عنوان یک منبع مهم برای سازمان به منظور توسعه و بالندگی و دستیابی به مزیت رقابتی پایدار مطرح بوده است. پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل داده بنیاد به دنبال طراحی الگوی مناسب برای مدیریت سرمایه فکری در ارتش ج.ا ایران است که در زمُره پژوهش‌های میدانی به شمار می‌رود و در آن پژوهشگر در قالب پرسشنامه و مصاحبه، داده‌های اولیه مورد نیاز را جمع‌آوری نموده است؛ در این راستا 36 مصاحبه با 19 نفر از استادانی که در دانشگاه‌های آجا، مدیریت تدریس می‌کنند صورت پذیرفت. در نهایت بر اساس مفاهیم مستخرج از شاخص‌های سرمایه فکری، مدل پارادایمی با استفاده از قضایای تئوریک ارائه گردید. در این راستا، «حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان» به عنوان شرایط علّی شناسایی شد که مولفه‌های آن عبارتند از: "کیفیت نیروی انسانی"، "کمیت نیروی انسانی" و "چشم اندازهای اقتصادی سازمان". همچنین در این مدل «سرمایه فکری» (طبقه محوری) و «ارتباطات سازمانی» (عوامل مداخله‌گر) بر استراتژی‌های تعامل و کنش موثر بوده­اند. مولفه‌های بستر مدل نیز شامل "فرهنگ"، "سرمایه اجتماعی"، "زیرساخت اطلاعاتی" و "سرمایه ساختاری" می‌باشد. در نهایت «مزیت رقابتی» پیامد و نتیجه عواملی چون "فاکتورهای انگیزشی پایداری شغلی"، "سرمایه اجتماعی فرآیندی"، "مدیریت ریسک پدیده نوین"، "مدیریت کارا در سازمان"، "ارزش‌محوری و آرمان‌گرایی"، "پدید آوردن شناخت مطلوب از سازمان"، "توسعه سرمایه سازمانی"، "مدیرین هزینه‌ها"، "رضایت کارکنان" و "کارآمدسازی منابع انسانی" شناسایی گردید.

کلیدواژه‌ها


ابونوری، عباسعلی، حنطه، مهدی و آزیتا قربانی جاهد. (1390). بررسی نقش مؤلفه­های اقتصاد دانش بنیان بر بهره‌وری کل عوامل تولید، پژوهشنامه اقتصاد کلان، سال هشتم، شماره 16، صص 31-52.
احمدی، علی، مالکی­فرد، اسداله و وحید نادری درشوری. (1395). روش تحقیق و پژوهش پیشرفته، چاپ دوم، تهران، انتشارات مانز.
اسمیت، مالکوم. (1390). ترجمه علی پارسائیان، روش تحقیق در حسابداری، چاپ دوم، تهران، انتشارات ترمه.
بازرگان، عباس، (1395). مقدمه ای بر روشهای تحقیق کیفی و آمیخته؛ رویکردهای متداول در علوم رفتاری، چاپ هفتم، ویرایش سوم، نشر دیدار، تهران.
خدامی پور، احمد؛ طالبی، رقیه، (1389). بررسی کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت توسط مدیران شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه دانش حسابداری، شماره 2.
خلیلی شورینی، سیاوش. (1392). روشهای تحقیق در علوم انسانی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات یادواره کتاب.
دستگیر، محسن . عرب یارمحمدی، جواد، (1389). "بررسی موانع بکارگیری سیستم هزینه یابی هدف درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران "، فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، سال دوازدهم، شماره 39.
رهنمای رودپشتی، فریدون، (1387). مبانی حسابداری مدیریت: رویکرد و دیدگاه نوین، چاپ اول، انشارات آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
زاهدی، محمدرضا و مهران کشتکار، (1397). "بررسی و مقایسه نسبی انوع سرمایه فکری در سازمان­های کوچک و متوسط فعال صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات"، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات بین رشته­ای دانش راهبردی، سال هشتم، شماره 32، صص: 247-273.
زمردیان، غلامرضا و رستمی، علی. (1389). استقرار نظام مدیریت دانش مبتنی بر سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 8)، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره پنجم، صص: 63-45.
شباهنگ، رضا (1384). "حسابداری مدیریت"، جلد اول، چاپ چهارم، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی.
شوقی، بهزاد؛ شفیع زاده، رضا و خلج، علیرضا. (1390). بررسی ارتباط میان عوامل مؤثر بر تسهیم دانش با نوآوری سازمانی(مطالعه موردی: شرکت آلومینیوم پارس ساوه). دومین کنفرانس تخصصی سازمانهای دانش بنیان، 19 دی ماه 1390، هتل المپیک تهران.
طالبی، کامبیز؛ داوری، علی و دهقان نجم آبادی، عامر. (1392). شناسایی تاثیر سرمایه فکری بر تشخیص فرصتهای کارآفرینانه در شرکت­های دانش بنیان. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)،22 (71)، صص19-48.
عباسپور، عباس؛ شرفی، محمد؛ مقدم، مینا. (1392). ضرورت طراحی یک مدل بهینه برای سنجش سرمایه فکری در نظام آموزش عالی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،دوره دوم، شماره 4، بهار 92.
لاری دشت بیاض، محمود، یاسینی، احسان و مسعود صفایی مهر. (1393). حسابداری مدیریت استراتژیک، کنفرانس بین المللی مدیریت در قرن 21، تهران، مرکز همایشهای بین المللی صدا و سیما.
نمازی، م، (1378). آینده حسابداری مدیریت، فصلنامه بررسی های حسابداری وحسابرسی، شماره 29.
جفری هریسون، کارون جان(1386) ترجمه بهروز قاسمی.مدیریت استراتژیک، چاپ چهارم، انتشارات هیات.
Appuhami, R. (2007). “The impact of intellectual capital on investors capital gain on Shares: An empirical investigation in Thai banking finance & insurance sector”. Journal of Internet Banking and Commerce, 12 (1).
Bontis, N. (2000). “National Intellectual Capital Index: A United Nations initiative for the Arab region”. Journal of Intellectual Capital, 6 (3), 1-33.
Bromwich, M. (1990). “The Case for Strategic Management Accounting – The Role of Accounting Information for Strategy in Competitive Markets”. Accounting Organizations and Society, 1, 45-56.
Ghosh, B.C., Chung, L.H. & Wan, C.Y. (1987). “Management accounting in Singapore”, Management Accounting, 28-30.
Gupta, B., Lyer, L.S., & Aronson, J.E. (2000). “Knowledge management: practices and challenges”. Industrial Management and Data Systems, 100(1), 17-21.
Labra, R., & Paloma Sanchez, M. (2013). "National intellectual capital assessment models: a literature review", Journal of Intellectual Capital, 14(4), 582-607.
Pew Tang, H., Plowman, D. and Hancock, P. (2007), “Intellectual capital and financial returns of companies”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 8 No. 1, pp. 76-95.
Raj, J. R., and Seetharaman, A. (2012). "The role of accounting in the knowledge economy", African Journal of Business Management, Vol. 6(32), 9307-9316.
Ramírez, C., Yolanda, S. Peñalver, J. & Tejada P. (2007). “Intellectual Capital in Spanish University”. Journal of Intellectual Capital 4, 732-748.
Roos, G., Roos, J. (1997), "Measuring Your Company's Intellectual Performance", Long Range Planning, Vol.30, No.3.
Sardob, F. Serrasqueiroa. Z., &Alvesa H. (2018). “On the relationship between intellectual capital and financial performance: A panel data analysis on SME hotels”, International Journal of Hospitality Management Volume 75, Pages 67-74.
Schiuma, G., Lerro, A. (2008), "Intellectual capital and companies performance improvement", Measurement Business Excellence, Vol. 12 No.2, pp.3-9.
Strauss, A. & Corbin, J. (1998), “Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory”. London: Sage. Inc; 2nd edition.
World Bank. (2002). “Constructing Knowledge societies: new challenges for tertiary education”, Washington D.C.
Yi, C. H, (2009). “An Empirical Study on the Relationship between Intellectual Capital and Knowledge Creation”, Strategic Management journal, 20, 637-653.
Zhang, M. and Qi, Y. and Wang, Z. and Pawar, K. S. and Zhao, Xi. (2018). “How does intellectual capital affect product innovation performance? Evidence from China and India”, International Journal of Operations & Production Management, 38 (3). pp. 895-914. ISSN 0144-3577